Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka

Zdarza się, że spadkodawca zostawił same długi i nie chcemy, aby nasze małoletnie dziecko dziedziczyło taki spadek. Wprawdzie spadkobierca dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza jego odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (wartości pozostawionych w spadku przedmiotów), to jednak taka sytuacja nie chroni dziecka przed uwikłaniem go w spory sądowe (może być pozywany o zapłatę, co naraża go na przegranie kosztów procesu). W sytuacji, gdy z góry wiadomo, że wysokość długów przekracza wartość spadku, lepiej złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Na złożenie takiego oświadczenia rodzic ma 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedział się, że jego dziecko jest spadkobiercą.

Rodzic zgodnie z art. 101 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego musi mieć zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, gdyż jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Stosowanie do art. 583 k.p.c. – zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sąd udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.
W takim postępowaniu sąd oceni czy udzielenie zezwolenia będzie zgodne z dobrem dziecka, czy jego majątek nie ucierpi na skutek udzielenia zgody. Konieczne będzie wykazanie, że rzeczywiście wysokość długów przekracza wartość stanu czynnego spadku bądź wykazanie istnienia innych okoliczności, które przemawiają za uznaniem, że zgodne z dobrem dziecka będzie odrzucenie spadku.
W orzecznictwie pojawiły się rozbieżności co do tego, czy wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku zatrzymuje bieg terminu do odrzucenia spadku. Wskutek powyższego została w dniu 22 maja 2018 r. podjęta uchwała przez Sąd Najwyższy, sygn. akt III CZP 102/17, w której wskazano, że „Termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął.”
Podsumowując, rodzic powinien złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia kiedy dowiedział się, że jego dziecko dziedziczy, wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. Następnie niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia sądu rodzinnego wyrażającego zgodę, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Oświadczenie można złożyć w sądzie właściwym według miejsca zamieszkania dziecka albo przed notariuszem lub w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie spadku.
Sylwia Zaręba
Radca prawny
tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka w trakcie sprawy rozwodowej

Nie ma katalogu istotnych spraw dziecka. Jest to pojęcie nieostre. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że to są sprawy dotyczące przykładowo: wyboru przyszłego zawodu a także szkoły i zajęć dodatkowych, zmiany miejsca zamieszkania i pobytu, zmiany imienia i nazwiska dziecka, sposobu leczenia, wyjazdu dziecka poza granice RP, decyzji w sprawie wydania paszportu. Są to zatem ważne sprawy, które dotyczą sytuacji dziecka, są związane z pieczą nad dzieckiem (opieką, wychowaniem, kształceniem) oraz z majątkiem dziecka. W sytuacji braku porozumienia rodziców co do istotnych spraw dziecka, rozstrzyga sąd.
Choć orzecznictwo co do właściwości sądu w sprawie o rozstrzygniecie istotnej sprawy dziecka w trakcie trwania sprawy rozwodowej nie jest jednolite (czy sąd rejonowy jako sąd opiekuńczy czy sąd okręgowy rozpoznający sprawę o rozwód), wydaje się, że najbardziej trafne jest stanowisko, że wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy, który prowadzi sprawę rozwodową. Kwestia ta jest istotna, gdyż wydanie postanowienia przez sąd rejonowy w sprawie, w której wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy powoduje, że postępowanie obarczone jest wadą nieważności.
Właściwość sądu prowadzącego sprawę o rozwód wynika z art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej krio) w zw. z art. 445 (1) kodeksu postępowania cywilnego zwanego dalej kpc,  zgodnie z którym sąd rozwodowy rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. Stosowanie do art. 97 krio „Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.” W toku sprawy o rozwód funkcję sądu opiekuńczego sprawuje sąd rozwodowy. Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka jest elementem wykonywania władzy rodzicielskiej. Z kolei zgodnie z art. 445 (1) § 1 kpc  „Jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. W razie potrzeby orzeczenia o władzy rodzicielskiej lub o kontaktach stosuje się przepisy o postępowaniu zabezpieczającym.” Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia 30.09.2013r. w sprawie I ACz 1586/13 (publik. lex nr 1416262 oraz http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl) na skutek zażalenia na postanowienie XII Ns 193/13, gdzie Sąd Okręgowy w Poznaniu pomimo prowadzonej sprawy o rozwód uznał się niewłaściwy do rozstrzygnięcia o istotnej sprawie dziecka – wyborze szkoły, uchylił zaskarżone postanowienie i wskazał, że „Zgodnie z § 1 art. 445 (1) k.p.c. jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. Przepis ten koreluje z art. 58 § 1 k.r.o., zgodnie z którym w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. W trakcie sprawy o rozwód sąd rozpatrujący ją przejmuje bowiem funkcje sądu opiekuńczego. Władza rodzicielska obejmuje zaś obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania go. Trafnie więc podnosi skarżący, że wybór szkoły dziecka przez strony jest z jednym z elementów jej wykonywania, kluczowym dla rozwoju małoletniego, o której powinien, w sytuacji braku porozumienia rodziców, rozstrzygnąć sąd rozwodowy.”  Dalej w uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że pismo nazwane wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, powinno być uznane za wniosek o udzielenia zabezpieczenia w toku postępowania rozwodowego poprzez wydanie orzeczenia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej stron w toku postępowania rozwodowego. Sąd wskazał, że możliwość wydania takiego orzeczenia wprost zaś wynika z art. 445 (1)  § 1 zdanie 2 k.p.c. Aprobująco o tym kierunku wykładni tj. rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka przez sąd rozwodowy w trybie zabezpieczenia wypowiedział się też J. Pawliczak w artykule „ Sąd właściwy do rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka w toku procesu o rozwód lub separację, MOP 2019, nr 1, s. 19 i n”.  Podobne stanowisko wyraził też Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 24.06.2020r. w sprawie II Ca 630/20. Należy także wskazać na  art. 755 § 1 kpc, zgodnie z którym  jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni.
Opłata od wniosku o zabezpieczenia na dzień 18.08.2020r. wynosi 100 zł.

Sylwia Zaręba
Radca prawny
Tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Jak przygotować się do rozprawy o alimenty ?

Sposób przygotowania do rozprawy o alimenty zależy od tego czy dochodzimy przed sądem tych świadczeń (jesteśmy powodami, bądź nasze dziecko jest powodem a my w jego imieniu jako przedstawiciele ustawowi domagamy się alimentów), czy też przeciwko nam toczy się postępowanie (wówczas jesteśmy pozwanymi). W niniejszym artykule tylko w sposób ogólny wskażę na co zwrócić uwagę, gdyż sytuacje i okoliczności związane z dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych mogą być bardzo różne.
Powód powinien udowodnić wszystkie te okoliczności, od których zależy istnienie obowiązku alimentacyjnego oraz wysokość alimentów przedkładając na to odpowiednie dowody np. z zeznań świadków i z dokumentów.
Osoba, która domaga się zasądzenia od rodzica alimentów w imieniu małoletniego dziecka powinna wykazać, że na pozwanym w ogóle spoczywa obowiązek alimentacyjny (np. jest ojcem dziecka, na tę okoliczność należy załączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka). W przypadku rozwiedzionego małżonka, który domaga się alimentów na swoją rzecz, musi wykazać, że pozostaje w niedostatku (jeżeli rozwód zakończył się bez orzeczenia o winie lub z winy obu stron) albo, że rozwód spowodował istotne pogorszenie się jego sytuacji finansowej ( w przypadku rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka).
Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej i możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej do płacenia alimentów. Powód powinien wykazać jakie są jego usprawiedliwione potrzeby (np. jaka kwota jest konieczna na: wyżywienie, odzież i obuwie, środki czystości, opłaty związane z mieszkaniem, w przypadku dzieci w wieku szkolnym dochodzą koszty wyprawki szkolnej oraz wydatki związane ze szkołą jak np. komitet rodzicielski, klasowe, koszty wycieczek szkolnych, jeżeli osoba uprawniona do alimentów choruje należy doliczyć koszty związane z leczeniem). Oczywiście wyżej wymienione wydatki mają jedynie charakter przykładowy, bo potrzeby osób uprawnionych mogą być różne. Do pozwu należy załączyć dokumenty np. faktury, rachunki, paragony związane z ponoszonymi wydatkami ( w szczególności opłaty za mieszkanie ).
Jak już wcześniej wskazałam wysokość alimentów zależy także od możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej do alimentów, zatem osoby dochodzące tych świadczeń muszą wykazać ile taka osoba może zarobić przy dołożeniu należytej staranności, na jakiej stopie życiowej żyje, czy posiada wartościowe składniki majątkowe (czasami mogą być pomocne i wskazywać na dobrą sytuację pozwanego zdjęcia zamieszczone na portalach społecznościowych takich jak np. facebook).
Prawidłowe przygotowanie pozwu z pewnością bardzo ułatwi późniejsze przygotowanie do rozprawy. Należy opisać potrzeby osoby uprawnionej do alimentów i je jak najlepiej udokumentować. Jeżeli nie są znane zarobki osoby zobowiązanej do alimentów, można w pozwie zwrócić się do Sądu, aby zobowiązał pozwanego do przedłożenia zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach (Sąd robi to często z urzędu zatem nawet bez wniosku). Gdy pozwany ukrywa dochody przydatne mogą być dowody z zeznań świadków, jeżeli mają oni wiedzę o jego zarobkach i sytuacji majątkowej. Można także w pozwie złożyć wniosek, aby Sąd zwrócił się do Urzędu Pracy o informację czy jest praca dla osób z wykształceniem i doświadczeniem jakie posiada pozwany i za jakim wynagrodzeniem. Warto wówczas w pozwie wskazać jakie ma wykształcenie pozwany, w jakich zawodach pracował, jakie odbył szkolenia i kursy.

       Osoba zobowiązana do alimentów, z chwilą doręczenia jej odpisu pozwu może ustosunkować się do treści tego pisma procesowego. Może zakwestionować np. zasadność niektórych wydatków albo ich wysokość, a także przedłożyć dowody na okoliczność swoich potrzeb (ponoszonych przez siebie wydatków związanych z utrzymaniem). Jeżeli osoba zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych płaci alimenty dobrowolnie, często spotka się z dzieckiem, kupuje mu prezenty, to także warto w odpowiedzi na pozew zwrócić na to Sądowi uwagę. Oczywiście rzadko się zdarza, aby małoletnie dziecko, które domaga się alimentów, miało swój majątek i dochody, ale tego nie można wykluczyć. Czasami dziecko otrzymuje w spadku wartościowe przedmioty, które przynoszą dochód np. mieszkanie, które może być wynajmowane osobom trzecim. Wówczas osoba zobowiązana do alimentów, może także na taką okoliczność się powołać, co sąd powinien wziąć pod uwagę ustalając wysokość alimentów.

Zgodnie z art. 135 par. 3 krio na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają (zatem Sąd nie może pomniejszyć alimentów z uwagi na otrzymywanie przez uprawnionego tych świadczeń):
1) świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2016 r. poz. 169, 195 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60), podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
2) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
3) świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. poz. 195 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60 i 245);
4) świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1518 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60).
Zaświadczenie o zarobkach

Zaświadczenie o zarobkach 

Sąd najczęściej zobowiązuje strony do przedłożenia na rozprawę zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach za okres 3 miesięcy (czasem nawet 6 albo 12 miesięcy). Jak ktoś nie pracuje, powinien przedłożyć dokument z urzędu pracy, że jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna, natomiast jeżeli przyczyną pozostawania bez pracy jest choroba, to należy przedłożyć zaświadczenie lekarskie, z którego wynika niezdolność do pracy całkowita lub częściowa.

Przebieg rozprawy
Na rozprawie Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe m.in. przesłuchuje strony ustalając okoliczności, od których zależy wysokość alimentów. Sąd zapyta o potrzeby osoby uprawnionej do alimentów, o wysokość wydatków przeznaczanych na ten cel. Z całą pewnością w przypadku alimentów na rzecz małoletnich dzieci pojawią się pytania dotyczące zarobków rodziców. Nadto Sąd przeprowadzi dowody zawnioskowane przez strony, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Ugodowe załatwienie sprawy przed Sądem

Strony mają możliwość zawarcia ugody przed Sądem, wówczas nie zostanie wydany wyrok a postępowanie umarza się. Treść ugody jest odnotowana w protokole rozprawy i po nadaniu klauzuli wykonalności sąd  wysyła tytuł wykonawczy osobie uprawnionej do alimentów (uprawnia on do egzekucji komorniczej, jeżeli alimenty nie są płacone dobrowolnie).
Sylwia Zaręba
radca prawny
http://www.radca-poznan.eu
tel. 694 190 468

Rozliczenie konkubinatu

Osoby, które przez dłuższy czasu żyją ze sobą w nieformalnych związkach często wspólnie nabywają znaczny majątek bądź inwestują środki pieniężne w powiększanie majątku partnera. Zdarza się, że miłość ustaje a po nieudanym związku zachodzi konieczność dokonania rozliczenia finansowego. Sposób rozliczenia między konkubentami nie jest kompleksowo uregulowany w przepisach prawa ( tak jak ma to miejsce w przypadku małżonków ), stąd też istnieją rozbieżności (zarówno w orzecznictwie sądowym, jak i w doktrynie prawa) co do tego, w jaki sposób należy tego dokonać. Nie ma jednej uniwersalnej podstawy prawnej rozstrzygnięć spraw majątkowych konkubentów. Powoduje to konieczność indywidualnego poszukiwania w każdej sprawie adekwatnej podstawy rozliczeń partnerów.

W orzecznictwie wskazano jednoznacznie, że na pewno nie możemy stosować odpowiednio przepisów o stosunkach majątkowych małżeńskich z k.r.o. Takie stanowisko, zapoczątkowane uchwałą z 2 lipca 1955 roku (II CO 7/55, OSNCK 1956/3/72), nadal pozostaje aktualne w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uchwałę tego Sądu z 30 stycznia 1970 roku, III CZP 62/69; uchwałę z 30 stycznia 1986 roku, III CZP 79/85, OSN 1987/2/6; wyrok z dnia 16 maja 2000 roku, IV CKN 32/2000, OSNC 2000/12/222).

Jakie przepisy zatem stosować. To zależy. Jeśli między konkubentami powstają stosunki prawno-majątkowe, prawa i obowiązki stąd wynikające oceniać należy na podstawie przepisów właściwych dla tych stosunków (por. cytowaną uchwałę z 2 lipca 1955 r.). Co to oznacza? Odpowiem na przykładach.

Wspólny zakup mieszkania.

W przypadku wspólnie zakupionego mieszkania mają zastosowanie przepisy o zniesieniu współwłasności. Zatem w oparciu o właściwe przepisy kodeksu cywilnego można domagać się np. podziału rzeczy między współwłaścicielami, a jeżeli nie da się podzielić, to przyznania jednej osobie ze spłatą na rzecz drugiego partnera. Takie same zasady dotyczą wspólnego zakupu innych nieruchomości bądź ruchomości (np. samochodu). W przypadku rzeczy ruchomych można zawrzeć umowę w formie pisemnej, a w przypadku nieruchomości koniecznie w formie aktu notarialnego. W przypadku braku porozumienia co do zniesienia współwłasności spór może rozstrzygnąć sąd.

Przekazanie przez jednego z partnerów środków pieniężnych na zakup nieruchomości należącej do drugiego partnera bądź na remont mieszkania.

Jeżeli nieruchomość kupił jedynie jeden z partnerów, a drugi przekazał środki na jej zakup w grę mogą wchodzić przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Taki obowiązek wystąpi również wówczas, gdy następuje przesunięcie majątkowe ze strony jednego z konkubentów na rzecz drugiego i nie jest to darowizna ( vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1970, III CZP 62/69; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000, IV CKN 32/00, OSNC 2000/12/222). Należy jednak mieć na uwadze, że obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony (np. mieszkanie spłonęło w pożarze), chyba, że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Jeżeli nakłady nadal istnieją np. ze środków jednego z partnerów wyremontowano mieszkanie drugiego partnera, co spowodowało wzrost jej wartości, wówczas nadal istnieje wzbogacenie.

W zależności od sytuacji są także inne podstawy prawne rozliczenia konkubentów np. przepisy regulujące spółkę cywilną. Jest także możliwość zawarcia przez konkubentów umowy, która ureguluje zasady takiego rozliczenia w przypadku ustania konkubinatu.

Sylwia Zaręba

radca prawny

www.radca-poznan.eu

Zezwolenie na zawarcie związku małżeńskiego przez osobę chorą psychicznie albo niedorozwiniętą umysłowo

Kodeks Rodzinny jako przeszkodę w zawarciu związku małżeńskiego wskazuje chorobę psychiczną albo niedorozwój umysłowy przyszłego małżonka. Jednakże jest możliwe uzyskanie zgody sądu na zawarcie małżeństwa, jeżeli stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa. Osoba taka nie może być jednak ubezwłasnowolniona całkowicie.

Podkreślić należy, że duża część chorób psychicznych przy odpowiednim leczeniu  nie  stanowi  zagrożenia ani dla funkcjonowania małżeństwa ani dla zdrowia przyszłych dzieci.  Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29.12.1978r. II CR 475/78 wskazał, że „[…] pojęcie „zagrożenie zdrowia przyszłego potomstwa” należy pojmować w tym sensie, że dotyczy ono nie tylko kwestii możliwości przekazania choroby psychicznej ewentualnemu potomstwu, ale także zagadnienia, czy stan psychiczny określonej osoby nie wyłącza prawidłowego, zgodnego z przyjętymi zasadami wychowania dzieci i w ogóle wykonywania władzy rodzicielskiej.”.

Wniosek składa do sądu rodzinnego – sądu rejonowego  wg miejsca zamieszkania wnioskodawcy.  Taki wniosek należy złożyć przed zawarciem małżeństwa, jednakże istnieją także stanowiska opowiadające się za dopuszczalnością udzielenia takiej zgody ex post (po ceremonii ślubnej). Zdarza się bowiem, że choroba przez długi okres czasu przebiega w sposób niezauważalny dla otoczenia, a związane z chorobą okoliczności ujawniają się  dopiero po zawarciu małżeństwa.

Wnioskodawcą może być wyłącznie osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym, która domaga się zezwolenia na zawarcie małżeństwa. Wniosek złożony przez jakąkolwiek inną osobę podlega oddaleniu jako złożony przez osobę nieuprawnioną.

Opłata sądowa wynosi 100 zł.

W postępowaniu nieprocesowym  o udzielenie zgody na zawarcie małżeństwa  sąd wysłuchuje wnioskodawcę i osobę, z którą wnioskodawca chce zawrzeć małżeństwo. Sąd zaciąga opinii biegłego lekarza, w miarę możliwości psychiatry, nadto  może być przeprowadzony wywiad środowiskowy. W postanowieniu o udzieleniu zezwolenia wymienia się wnioskodawcę oraz osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Niedopuszczalne jest zezwolenie blankietowe – na zawarcie małżeństwa z dowolną osobą.

www.radca-poznan.eu

Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika

Nie zawsze do zawarcia małżeństwa konieczna jest jednoczesna obecność przyszłych małżonków. Może się zdarzyć, że z pewnych względów nie jest możliwe, aby stawili się w tym samym czasie przed kierownikiem USC. Kodeks rodzinny i opiekuńczy umożliwia zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, choć oczywiście z uwagi na bardzo doniosły i osobisty charakter tej ceremonii, może to nastąpić jedynie w bardzo wyjątkowych wypadkach.
Zgodę na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika wydaje sąd rodzinny – sąd rejonowy i może to zrobić, gdy występują ku temu ważne powody. Powinny to być przede wszystkim okoliczności, które uniemożliwiają bądź długotrwale utrudniają jednoczesne stawienie się przyszłych małżonków przed kierownikiem USC. Sąd oceniając czy zachodzą ważne powody bierze pod uwagę sytuację życiową osób zamierzających wstąpić w związek. W ocenie Sądu Najwyższego tylko takie okoliczności należy uznać za ważne powody, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają odstąpienie od jednoczesnego obowiązku stawienia się przyszłych małżonków przed kierownikiem USC (por. uchwała SN z 0806.1970r. III CZP 27/70).
Ustawodawca nie stawia szczególnych wymogów dla osoby pełnomocnika, powinna to być jednak osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, choć można także powołując się na treść art. 100 k.c. uznać, że wystarczy choćby ograniczona zdolność do czynności prawnej.
Pełnomocnictwo musi być zawarte na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym (np. przez notariusza albo konsula), musi wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Brak zachowania wymienionej wyżej formy skutkuje nieważnością pełnomocnictwa, a w dalszej kolejności nieważnością małżeństwa.
W postanowieniu wyrażającym zgodę na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika Sąd wymienia także osobę, której udzielono zezwolenia, jak i pełnomocnika oraz osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.
Wniosek może złożyć jedynie osoba, która ma zdolność do zawarcia małżeństwa i zamierza udzielić pełnomocnictwa ( nie jest uprawniona do złożenia takiego wniosku osoba, z którą ma być zawarty związek małżeński przez pełnomocnika – por. postanowienie SN z 1971r. III CRN 354/71). Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł ( art. 37 pkt 5 u.k.s.c.).

www.radca-poznan.eu
Kancelaria Radcy Prawnego Sylwia Zaręba
tel. 694 190 468

Zmiana wyroku rozwodowego w zakresie władzy rodzicielskiej i wpływ tej zmiany na alimenty

Można zmienić orzeczenie w zakresie władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku rozwodowym ( a także zawarte w wyroku o separację bądź unieważnienie małżeństwa, albo ustalającym pochodzenie dziecka). Podstawą takiej zmiany jest dobro dziecka (art. 106 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zwanego dalej krio). Czasami sytuacja osobista jednego z rodziców uzasadnia zmianę rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej (np. choroba uniemożlwiająca sprawowanie opieki nad dzieckiem). Zdarza się, że Sąd powierza w wyroku rozwodowym władzę rodzicielską jednemu rodzicowi, a później dziecko faktycznie mieszka u drugiego z nich, co także może uzasadniać zmianę orzeczenia o władzy rodzicielskiej. Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1.01.2000r. w sprawie I CKN 1106/99 wynika, że sąd w sprawie o zmianę władzy rodzicielskiej powinien porównać warunki w jakich dziecko przebywałoby u rodziców i wybrać te, które dają lepsze możliwości rozwoju duchowego, psychicznego i fizycznego, znaczenie też ma stanowisko samego małoletniego.
Sądem wyłącznie właściwym do rozpoznania wniosku o zmianę wyroku rozwodowego jest sąd opiekuńczy (sąd rejonowy) według miejsca zamieszkania dziecka.
Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł.
Zmiana w zakresie władzy rodzicielskiej może na podstawie art. 138 krio uzasadniać zmianę orzeczenia w zakresie alimentów. Np. jeżeli ojciec był zobowiązany do płacenia alimentów, ponieważ dziecko na stale mieszkało z matką, a następnie na skutek zmiany wyroku dziecko zamieszkało z ojcem, który zaczął świadczyć alimenty w naturze (por. wyrok SO w Suwałkach z 25.02. 2015r. I Ca 9/15 publik. http://orzeczenia.suwalki.so.gov.pl/content/$N/150520000000503_I_Ca_000009_2015_Uz_2015-02-25_001).
http://www.radca-poznan.eu
tel. 694 190 468

Alimenty dla małżonka.Podstawa prawna roszczeń.

W trakcie trwania małżeństwa obowiązek wzajemnej pomocy (także finansowej) między małżonkami reguluje art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej KRO).   Małżonek, który nie otrzymuje pomocy finansowej od drugiego małżonka może wystąpić z powództwem o zaspokojenie potrzeb rodziny.  Są sporne stanowiska co do prawa małżonka do uzyskania świadczeń na podstawie wyżej wskazanego przepisu w przypadku braku wspólnego pożycia (separacja faktyczna) i wspólnych małoletnich dzieci.  Ja skłaniam się do tych poglądów, że także w takiej sytuacji dopóki trwa małżeństwo można żądać określonej kwoty tytułem zaspokojenia potrzeb rodziny  (por. uchwała SN III CZP 91/86).  Okoliczność, że małżonek pozostający w separacji faktycznej i nie obarczony obowiązkiem wychowania dzieci, jest zdolny do pracy zarobkowej i bądź pracuje bądź ma możność taką pracę uzyskać, sama przez się nie pozbawia go roszczenia do współmałżonka na podstawie art. 27 KRO o zaspokojenie swych potrzeb w zakresie odpowiadającym zasadzie równej stopy życiowej małżonków (por. uchwała SN III CZP 49/76).

W przypadku, gdy małżonkowie pozostają jeszcze we wzajemnym pożyciu można w trybie art. 28 KRO złożyć wniosek do sądu o nakazanie wypłaty wynagrodzenia albo innych należności (np. emerytura, renta), które przypadają małżonkowi nierealizującemu obowiązku zaspokojenia potrzeb rodziny, do rąk drugiego małżonka.

W trakcie trwania sprawy rozwodowej można zgłosić żądanie alimentów na wypadek orzeczenia rozwodu  na podstawie art. 60 KRO, ale ich wymagalność (obowiązek zapłaty) powstanie dopiero w chwili uprawomocnienia się wyroku.  Aby wcześniej otrzymywać świadczenia należy zgłosić  w trakcie trwania procesu o rozwód wniosek o zabezpieczenie potrzeb rodziny w trybie art. 27 KRO.

Pozew o alimenty można także złożyć po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.

Zobowiązany do dostarczania środków utrzymania swemu rozwiedzionemu małżonkowie jest:

1. małżonek ponoszący winę w rozkładzie pożycia
2. małżonek nieponoszący winy w rozkładzie pożycia, o ile drugi małżonek także nie ponosi winy

      W przypadku rozwodu z winy obu stron, bądź w przypadku braku winy po stronie obojga małżonków,  przesłanką alimentów jest niedostatek drugiego małżonka.  Jeżeli rozwód orzeczono z wyłącznej winy jednego małżonka, drugi małżonek – niewinny, ma prawo do alimentów także, gdy nie pozostaje w niedostatku,  ale jego sytuacja ulegała pogorszeniu na skutek rozwodu.

   Wysokość alimentów  zależy od możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej do ich uiszczania a także od usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej.

Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami wygasa: a) wskutek zawarcia przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa, b) z upływem lat pięciu od orzeczenia rozwodu, gdy zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności obowiązek ten ulegnie przedłużeniu.

www.radca-poznan.eu

Separacja i jej skutki

Separacja może stanowić alternatywę dla małżonków, którzy z różnych powodów np. religijnych, nie chcą orzeczenia rozwodu. Skutki separacji poza ustaniem małżeństwa są zbliżone do skutków rozwodu.

Sąd może orzec separację, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia rozumiany jako więź emocjonalna (uczucie miłości), więź fizyczna (współżycie płciowe), więź gospodarcza (prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego). Sąd Najwyższy stwierdził jednak, że gdy przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej (np. wspólnego mieszkania) wywołane zostało szczególnymi okolicznościami (Uchwała Całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1955 r. I CO. 5/55).

Sąd może oddalić żądanie  orzeczenia separacji, jeżeli mogłoby ucierpieć dobro  małoletnich dzieci albo z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Separacja na zgodny wniosek małżonków

W sytuacji, gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków. Wówczas sprawa toczy się w postępowaniu nieprocesowym.  Właściwy do  rozpoznania sprawy jest Sąd Okręgowy  według miejsca zamieszkania małżonków, a w przypadku braku takiej podstawy – według miejsca ich pobytu. W sytuacji gdy brak wspólnego zamieszkania albo pobytu małżonków, wniosek należy zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków zgodnie z art. 508 kpc. Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł.

Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym przypadku następują skutki takie same, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Separacja w procesie

Jeśli nie ma zgodnego wniosku małżonków albo posiadają oni małoletnie dzieci  sprawa o separację jest rozpoznawana w procesie. Wyłącznie właściwy do  rozpoznania sprawy jest Sąd Okręgowy  według ostatnie wspólnego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym ma jeszcze miejsce zamieszkania lub pobytu. W przypadku braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli nie i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Opłata sądowa od pozwu wynosi 600 zł

Sąd może zaniechać orzeczenia o winie tylko na zgodne żądanie małżonków.

Skutki separacji

Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód z pewnymi wyjątkami.

Ustaje obowiązek wspólnego pożycia. Sąd może orzec o alimentach na rzecz małżonka, a także z urzędu orzeka o obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania małoletnich dzieci. Sąd orzeka o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Jeżeli małżonkowie mają wspólne mieszkanie, sąd orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania na czas wspólnego w nim zamieszkiwania małżonków. Następuję między małżonkami rozdzielność majątkowa – dopuszczalny jest podział majątku wspólnego. W przypadku śmierci jednego z małżonków, drugi małżonek nie dziedziczy po nim z mocy ustawy  (art. 935 ¹ k.c.)

Jeżeli chodzi o odrębności w skutkach między rozwodem a separacją, to  małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Jeżeli wymagają tego względy słuszności małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. W orzecznictwie wskazuje się, że pomimo separacji małżonkowie nadal mają obowiązek wierności względem siebie (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 09.09.2009r.  I ACa 565/09). Jako uzasadnienie takiego stanowiska przyjmuje się, że separacja ma stworzyć warunki do restytucji związku małżeńskiego. Ja jednak uważam inaczej. Gdyby ustawodawca chciał utrzymać ten obowiązek, to wprowadziłby podobne uregulowanie jak w przepisie art. 61 (4) par. 3 krio, w którym wskazano na obowiązek wzajemnej pomocy.

Ważne, że pomimo separacji zgodnie z wyrokiem NSA w Warszawie z dnia 23.04.2008r. II FSK 373/07 małżonkowie nadal pozostają zakwalifikowani do I grupy podatkowej.

Separacja  w świetle dominującego stanowiska w orzecznictwie  wyklucza uzyskanie prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu ( tak np. SA w Katowicach w wyroku z dnia 13.02.2008r.  III AUa 757/07, NSA w wyroku z 25.01.2007r. II GSK 273/06), chyba że małżonka miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Natomiast zgodnie z uchwałą SN z dnia 17.01.2012r. w sprawie I UZP 8/11 „Prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje na podstawie art. 77 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) także w razie śmierci małżonka pozostającego w separacji w rozumieniu art. 61⁴ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.” Sąd Najwyższy wskazał, że „Spośród obowiązków, jakimi obciążeni są względem siebie małżonkowie pozostający w separacji, najbardziej doniosłe znaczenie z punktu widzenia prawa do zasiłku pogrzebowego ma obowiązek wzajemnej pomocy, gdy tego wymagają względy słuszności (art. 61⁴ § 3 k.r.o.). Obowiązek ten, jak podkreślono w doktrynie, dotyczy nie tylko sfery materialnej, ale i duchowej, np. wsparcia moralnego w razie choroby. Małżonkowie pozostający w separacji mają zatem nie tylko moralny, ale także prawny obowiązek niesienia sobie pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Może być to przeniesione na obowiązek pochowania zmarłego małżonka pozostającego w separacji, ponieważ tak nakazują względy moralne, obyczajowe, kulturowe i cywilizacyjne (także-religijne).”

www.radca-poznan.eu

 

 

 

Rozwód a długi małżonków

Osoby, które się rozwiodły często proszą mnie o pomoc w rozliczeniu długów zaciągniętych na budowę wspólnego domu albo zakup wspólnego mieszkania. Najczęściej problem dotyczy zobowiązań zabezpieczonych hipoteką i jedynie częściowo spłaconych.
Jeżeli dług został zaciągnięty przez oboje małżonków, to jego spłacenie w całości albo w części z majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej nie powoduje żadnych rozliczeń między małżonkami. Natomiast w przypadku spłaty długu w całości lub w części po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (np. na skutek rozwodu albo zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej bądź orzeczenia sądu) małżonek, który spłacił taki dług może żądać rozliczenia. Do takiej sytuacji dochodzi dość często po rozwodzie, gdyż umowy kredytowe na sfinansowanie mieszkania są najczęściej zawierane na 25 bądź więcej lat. Małżeństwo ustaje, ale kredyt trzeba spłacać nadal.
W sytuacji gdy długi wiążą się z majątkiem wspólnym np. kredytem zaciągniętym na wspólne mieszkania i część długu zostanie spłacona przez małżonka po rozwodzie, to rozliczenie następuje w oparciu o odpowiednie stosowanie art. 207 k.c. Takie roszczenie o zwrot połowy spłaconego kredytu stosowanie do art. 686 kpc w zw. z art. 567 par. 3 kpc podlega rozpoznaniu w sprawie o podział majątku wspólnego. Małżonek ma prawo do zwrotu od drugiego małżonka połowy spłaconego przez sobie długu. Zatem przy rozpoznaniu wniosku o podział majątku wspólnego można złożyć wniosek o rozliczenie tak dokonanych nakładów na majątek wspólny. Takie rozliczenie jest także możliwe bez wnoszenia sprawy o podział majątku wspólnego np. w procesie o zapłatę.
Uwaga! W postępowaniu o podział majątku wspólnego nie można ze skutkiem wobec wierzyciela zwolnić z zobowiązania jednego małżonka i obciążyć tym obowiązkiem drugiego. Często słyszę pytanie: Czy sąd może byłego małżonka zwolnić od obowiązku spłaty takiego wspólnego długu zaciągniętego na sfinansowanie wspólnego mieszkania? Niestety sąd nie może tego uczynić. W takiej sprawie nie można stosować art. 30 par. 2 zd. 1 krio, który stanowi, że „Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął.” Przepis ten bowiem dotyczy tylko zobowiązań związanych z zaspokojeniem zwykłych potrzeb rodziny (tj. normalnych, codziennych potrzeb rodziny np. zakup żywności) i nie obejmuje należności związanych z zakupem nieruchomości. W praktyce sądowej zdarza się, że sąd dopuszcza możliwość zawarcia ugody między małżonkami, w której jeden z byłych małżonków zobowiązuje się wobec drugiego, że spłaci kredyt mieszkaniowy samodzielnie. Taka umowa wywoła jednak jedynie skutek tylko między osobami, które umowę zawarły i nie wpływa na sytuację wierzyciela- chyba, że wyraziłby na to zgodę. Wówczas można zastosować instytucję zwolnienia z długu art. 519 par. 2 pkt 2 kc (bank może, ale nie musi wyrazić zgody na spłatę kredytu tylko przez jednego z małżonków zawierających umowę kredytową).

www.radca-poznan.eu