Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka w trakcie sprawy rozwodowej

Nie ma katalogu istotnych spraw dziecka. Jest to pojęcie nieostre. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że to są sprawy dotyczące przykładowo: wyboru przyszłego zawodu a także szkoły i zajęć dodatkowych, zmiany miejsca zamieszkania i pobytu, zmiany imienia i nazwiska dziecka, sposobu leczenia, wyjazdu dziecka poza granice RP, decyzji w sprawie wydania paszportu. Są to zatem ważne sprawy, które dotyczą sytuacji dziecka, są związane z pieczą nad dzieckiem (opieką, wychowaniem, kształceniem) oraz z majątkiem dziecka. W sytuacji braku porozumienia rodziców co do istotnych spraw dziecka, rozstrzyga sąd.
Choć orzecznictwo co do właściwości sądu w sprawie o rozstrzygniecie istotnej sprawy dziecka w trakcie trwania sprawy rozwodowej nie jest jednolite (czy sąd rejonowy jako sąd opiekuńczy czy sąd okręgowy rozpoznający sprawę o rozwód), wydaje się, że najbardziej trafne jest stanowisko, że wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy, który prowadzi sprawę rozwodową. Kwestia ta jest istotna, gdyż wydanie postanowienia przez sąd rejonowy w sprawie, w której wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy powoduje, że postępowanie obarczone jest wadą nieważności.
Właściwość sądu prowadzącego sprawę o rozwód wynika z art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej krio) w zw. z art. 445 (1) kodeksu postępowania cywilnego zwanego dalej kpc,  zgodnie z którym sąd rozwodowy rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. Stosowanie do art. 97 krio „Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.” W toku sprawy o rozwód funkcję sądu opiekuńczego sprawuje sąd rozwodowy. Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka jest elementem wykonywania władzy rodzicielskiej. Z kolei zgodnie z art. 445 (1) § 1 kpc  „Jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. W razie potrzeby orzeczenia o władzy rodzicielskiej lub o kontaktach stosuje się przepisy o postępowaniu zabezpieczającym.” Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia 30.09.2013r. w sprawie I ACz 1586/13 (publik. lex nr 1416262 oraz http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl) na skutek zażalenia na postanowienie XII Ns 193/13, gdzie Sąd Okręgowy w Poznaniu pomimo prowadzonej sprawy o rozwód uznał się niewłaściwy do rozstrzygnięcia o istotnej sprawie dziecka – wyborze szkoły, uchylił zaskarżone postanowienie i wskazał, że „Zgodnie z § 1 art. 445 (1) k.p.c. jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. Przepis ten koreluje z art. 58 § 1 k.r.o., zgodnie z którym w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. W trakcie sprawy o rozwód sąd rozpatrujący ją przejmuje bowiem funkcje sądu opiekuńczego. Władza rodzicielska obejmuje zaś obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania go. Trafnie więc podnosi skarżący, że wybór szkoły dziecka przez strony jest z jednym z elementów jej wykonywania, kluczowym dla rozwoju małoletniego, o której powinien, w sytuacji braku porozumienia rodziców, rozstrzygnąć sąd rozwodowy.”  Dalej w uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że pismo nazwane wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, powinno być uznane za wniosek o udzielenia zabezpieczenia w toku postępowania rozwodowego poprzez wydanie orzeczenia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej stron w toku postępowania rozwodowego. Sąd wskazał, że możliwość wydania takiego orzeczenia wprost zaś wynika z art. 445 (1)  § 1 zdanie 2 k.p.c. Aprobująco o tym kierunku wykładni tj. rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka przez sąd rozwodowy w trybie zabezpieczenia wypowiedział się też J. Pawliczak w artykule „ Sąd właściwy do rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka w toku procesu o rozwód lub separację, MOP 2019, nr 1, s. 19 i n”.  Podobne stanowisko wyraził też Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 24.06.2020r. w sprawie II Ca 630/20. Należy także wskazać na  art. 755 § 1 kpc, zgodnie z którym  jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni.
Opłata od wniosku o zabezpieczenia na dzień 18.08.2020r. wynosi 100 zł.

Sylwia Zaręba
Radca prawny
Tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Zmiana wyroku rozwodowego w zakresie władzy rodzicielskiej i wpływ tej zmiany na alimenty

Można zmienić orzeczenie w zakresie władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku rozwodowym ( a także zawarte w wyroku o separację bądź unieważnienie małżeństwa, albo ustalającym pochodzenie dziecka). Podstawą takiej zmiany jest dobro dziecka (art. 106 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zwanego dalej krio). Czasami sytuacja osobista jednego z rodziców uzasadnia zmianę rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej (np. choroba uniemożlwiająca sprawowanie opieki nad dzieckiem). Zdarza się, że Sąd powierza w wyroku rozwodowym władzę rodzicielską jednemu rodzicowi, a później dziecko faktycznie mieszka u drugiego z nich, co także może uzasadniać zmianę orzeczenia o władzy rodzicielskiej. Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1.01.2000r. w sprawie I CKN 1106/99 wynika, że sąd w sprawie o zmianę władzy rodzicielskiej powinien porównać warunki w jakich dziecko przebywałoby u rodziców i wybrać te, które dają lepsze możliwości rozwoju duchowego, psychicznego i fizycznego, znaczenie też ma stanowisko samego małoletniego.
Sądem wyłącznie właściwym do rozpoznania wniosku o zmianę wyroku rozwodowego jest sąd opiekuńczy (sąd rejonowy) według miejsca zamieszkania dziecka.
Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł.
Zmiana w zakresie władzy rodzicielskiej może na podstawie art. 138 krio uzasadniać zmianę orzeczenia w zakresie alimentów. Np. jeżeli ojciec był zobowiązany do płacenia alimentów, ponieważ dziecko na stale mieszkało z matką, a następnie na skutek zmiany wyroku dziecko zamieszkało z ojcem, który zaczął świadczyć alimenty w naturze (por. wyrok SO w Suwałkach z 25.02. 2015r. I Ca 9/15 publik. http://orzeczenia.suwalki.so.gov.pl/content/$N/150520000000503_I_Ca_000009_2015_Uz_2015-02-25_001).
http://www.radca-poznan.eu
tel. 694 190 468

Rozwód z winy małżonka

Często reprezentuję strony w sprawach rozwodowych, więc zdaję sobie sprawę, że prawne zakończenie  związku wiąże się z dużym stresem dla małżonków.  Kwestia winy przy rozwodzie wywołuje wiele emocji,  a sala sądowa jeszcze je potęguje. Jednak na  zgodny wniosek stron sąd może zaniechać orzekania w tym zakresie.  W sytuacji, gdy istnieje spór co do tego czy i kto jest winny rozkładu pożycia, małżonek, który obarcza winą drugą stronę musi to wykazać. 

Z doświadczenia zawodowego wiem, że przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego mogą być  naprawdę różne i nie zawsze są zawinione.   Bywa, że strony wskazują na  wszelkie możliwe powody nieudanego związku, tymczasem dla rozstrzygnięcia istotne są tylko te przyczyny, które faktycznie  doprowadziły  do ustania więzi między żoną a mężem.  W  jednym małżeństwie pewne zachowanie jak np. rozrzutność może powodować rozkład pożycia, a w innym taka sama sytuacja może w ogóle nie wpływać  na relacje między stronami.

Na czym polega wina rozkładu pożycia małżeńskiego? Przede wszystkim na ujemnej ocenie moralnej postępowania małżonka i wiąże się z  umyślnym bądź nieumyślnym naruszeniem przez niego  obowiązków, jakie wynikają z zawarcia małżeństwa tj. wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności, współdziałania dla dobra rodziny.

Do częstych zawinionych przyczyn rozkładu pożycia należy:  zdrada małżeńska,  zachowania stanowiące tzw. „pozory zdrady”  ( np. sms-y, maile, zdjęcia o treści świadczącej o dużej zażyłości wobec osoby trzeciej), alkoholizm, naganny stosunek do członków rodziny drugiego małżonka, rozrzutność, urządzanie gorszących awantur, bicie współmałżonka, obrzucanie go wulgarnymi zniewagami,  brak wsparcia przy wychowywaniu dzieci, brak zainteresowania i troski o zaspokajanie potrzeb materialnych rodziny, hazard,  nieuzasadnione opuszczenie wspólnego domu, nieuzasadniona odmowa współżycia fizycznego, nieuwzględnianie potrzeb drugiego małżonka, czy jakże popularny w dzisiejszych czasach pracoholizm.

W sprawie rozwodowej należy powołać dowody na okoliczność przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego i winy  np. zeznawania stron, świadków, zdjęcia, nagrania rozmów telefonicznych, obdukcje, wyrok karny skazujący za przestępstwo znęcania, e-maile. 

Okoliczności, które mają świadczyć o zawinionym przez małżonka rozkładzie pożycia małżeńskiego oraz dowody na ich poparcie  powinny  być powołane już w pozwie bądź w odpowiedzi na pozew.

www.radca-poznan.eu

Walka o władzę rodzicielską i kontakty z dzieckiem

Walcząc o władzę rodzicielską i kontakty z dzieckiem  należy kierować się  jego dobrem a nie negatywnymi emocjami względem drugiego rodzica. Dziecko uwikłane w wojnę między rodzicami bardzo cierpi i może mieć duże problemy emocjonalne także w życiu dorosłym.

Prowadząc sprawy rozwodowe spotykam się z różną postawą rodziców w przedmiocie sprawowania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem. Najlepiej kiedy strony zawierają w tej kwestii porozumienie. Czasami trudno osiągnąć kompromis, zwłaszcza gdy małżonkowie dążą do wyłącznego wykonywania władzy rodzicielskiej. W takich sytuacjach zdarza się celowe uniemożliwianie kontaktów z dzieckiem (niejednokrotnie zdarzają się sytuacje, w których dziecka nie ma w domu w czasie, w którym miało być z niego odebrane przez uprawnionego lub też jedno z rodziców utrzymuje, że dziecko jest chore), kierowanie nieprawdziwych oskarżeń dotyczących zachowań na szkodę dziecka w celu otrzymania orzeczenia o zakazie kontaktu z dzieckiem i pozbawienia władzy rodzicielskiej. Skłóceni małżonkowie manipulują świadkami i dziećmi. Oczywiście motywem takich działań może być ogromna miłość rodzicielska i wewnętrzne przekonanie rodzica, że będzie najlepiej wykonywać władzę rodzicielską, choć nawet najlepsze intencje nie uzasadniają takiego zachowania. Częściej jednak takie działania są podyktowane chęcią zemsty na małżonku za nieudany związek, a dziecko i jego potrzeby schodzą na drugi plan.
Jak może bronić swoich praw rodzic, który doświadcza takiego bezprawnego działania?
W sytuacji utrudniania widzeń z dzieckiem w pierwszej kolejności należy wnieść do sądu o uregulowanie kontaktów.   Mając prawomocne orzeczenie, które określa dni spotkań z dzieckiem można łatwiej egzekwować swoje prawa rodzicielskie.
W przypadku dalszych utrudnień rodzic może wystąpić do sądu z wnioskiem o zasądzenie od  osoby, pod  której pieczą dziecko pozostaje ( z reguły jest to drugi rodzic) kwoty pieniężnej za uniemożliwianie prawidłowej realizacji postanowienia o kontaktach. Przed złożeniem stosownego wniosku można wezwać policję, gdy rodzic uniemożliwia jego wydanie na kontakt osobie uprawnionej. Takie potwierdzenie interwencji Policji (lub zgłoszenia) może być wykorzystane jako dowód w postępowaniu sądowym na utrudnianie realizacji kontaktów. Należy mieć jednak na uwadze, że dziecko może faktycznie chorować a zbyt częste wzywanie Policji też nie jest dobrze widziane przez sąd. Należy zadbać, aby spotkania z dzieckiem przebiegały w przyjemnej atmosferze.
Nadto w zależności od sposobu utrudniania kontaktów z dzieckiem sąd może postanowić, aby kontakty odbywały się w obecności kuratora sądowego. Co może być zasadne, gdy spotkania z dzieckiem odbywają się w jego miejscu zamieszkania a drugi małżonek jest przy nich obecny i zachowuje się niewłaściwie.
Jeżeli dochodzi do pomówienia o przestępstwa na szkodę dziecka, pokrzywdzony rodzic może żądać zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego jakim jest dobre imię oraz wnieść prywatny akt oskarżenia o przestępstwo zniesławienia.

www.radca-poznan.eu