Skutki przedwczesnego odrzucenie spadku

Czy można odrzucić spadek zanim zostało się spadkobiercą? Zdarza się, że krewni nie mają ze sobą bliskich relacji i chcieliby po śmierci np. dziadka, dalszego wuja, jak najszybciej spadek odrzucić na wszelki wypadek, gdyby zostali spadkobiercami. Mają bowiem świadomość, że majątku nie ma, za to w grę mogą wchodzi długi. W przypadku gdy ktoś dochodzi do dziedziczenia dopiero na skutek odrzucenia spadku przez inną osobę ( np. dziecko dziedziczące z ustawy po swojej babci na skutek odrzucenia spadku przez swoją matkę) nie powinien odrzucać spadku przed krewnymi dziedziczącymi przed nim, może to bowiem skutkować uznaniem bezskuteczności takiego oświadczenia ( tj. takie oświadczenie o odrzuceniu spadku nie wywoła skutków prawnych, zajdzie takie stan jakby oświadczenia w ogóle nie złożono). Sąd Najwyższy w uchwale z 19.10.2019r. sygn. akt III CZP 36/18 wskazał, że „Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 k.c., jest bezskuteczne.”

Przepis art. 1015 § 1 k.c. stanowi, że odrzucenie spadku może być złożone w terminie sześciu miesięcy, obliczanym „od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.” Jest to termin zawity, z upływem którego wygasa uprawnienie do odrzucenia spadku. Podstawowym tytułem dziedziczenia jest testament. W wypadku dziedziczenia testamentowego termin określony w art. 1015 § 1 k.c. do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku rozpoczyna bieg w dniu, w którym spadkobierca dowiedział się, że został powołany do dziedziczenia w testamencie. W sytuacji gdy nie ma testamentu (np. nigdy go nie sporządzono lub został odwołany lub stwierdzono jego nieważność) i dochodzi do dziedziczenia z ustawy, spadkobierca ma 6 miesięcy na odrzucenie spadku od dnia kiedy dowiedział się o tytule swojego powołania. Dla spadkobiercy ustawowego dzień ten jest zwykle tożsamy z dniem dowiedzenia się przezeń o śmierci spadkodawcy (art. 924, 925 k.c.), gdy już wówczas nie była mu obca znajomość stosunków rodzinnych, na których opiera się powołanie go w określonej kolejności do dziedziczenia ustawy (art. 931 i n. k.c.). Jeżeli taki spadkobierca wiedział o istnieniu innych osób, które wyłączają go od dziedziczenia z ustawy, to omawiany termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku rozpocznie się później, to jest od dnia, w którym dowiedział się o uznaniu za niegodnego dziedziczenia spadkobiercy wyłączającego (art. 928 § 1 k.c.), czy też od dnia, w którym osoba mająca silniejsze od niego prawa spadkowe odrzuciła spadek (art. 1020 k.c.) np. wnuk dziedziczący po dziadku na skutek odrzucenia spadku przez rodzica.

Sylwia Zaręba

radca prawny

tel. 694190468

http://www.radca-poznan.eu

USTALENIE NIEWAŻNOŚCI UMOWY O KREDYT „FRANKOWY”

Szanowni Państwo, miło nam poinformować, że obecnie prowadzimy także sprawy dotyczące ustalania nieważności umów o tzw. kredyt frankowy.  Zapraszamy do współpracy 🙂

         Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.11.2019r. w sprawie 15.11.2019r., V CSK 347/18, publik.  LEX nr 2749471 wskazał, że „Odwołanie do kursów walut zawartych w „Tabeli kursów” banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Ukształtowane jednostronnie w umowie kredytowej w drodze postanowienia zaczerpniętego z wzorca umowy przez bank uprawnienie do ustalania kursu waluty nie może być dowolne, tj. nie doznawać żadnych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Należy je ocenić jako element treści umowy skutkujący nierównomiernym rozkładem praw i obowiązków stron umowy kredytowej, prowadzący do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego, odpowiadającego wysokości poszczególnych rat kredytu. W tym zakresie istotne znaczenie należy także przypisać wymaganiu właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, czyli odpowiedzi na pytanie, czy zawarta umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania walut, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne. Podobne stanowisko wyraził SN w wyroku z dnia 04.04.2019r. w sprawie III CSK 159/17 publik. LEX.

                 Nadto należy też zwrócić uwagę na uchwałę SN z dnia 22 maja 1991 r. w sprawie o sygn. III CZP 15/91 (OSNCP 1992/1/1), w której stwierdzono, że: „za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków”. Pogląd ten zachowuje aktualność i znajduje odzwierciedlenie w wyroku z dnia 22 maja 2014 r. w sprawie o sygn. IV CSK 597/13 (Legalis nr 1067184), w którym Sąd Najwyższy wskazał, iż na aprobatę nie zasługuje pogląd uznający dopuszczalność przyznania tylko jednej stronie stosunku zobowiązaniowego możliwości zmiany warunków umowy. Wskazać należy, że wyrok ten zasługuje na uwagę, albowiem odnosi się do dowolności ustalania przez jedną ze stron umowy cennika, stanowiącego podstawę ustalenia wysokości odpłatności za świadczenia drugiej strony. Tymczasem mamy do czynienia z analogiczną sytuacją w niniejszym postępowaniu z uwagi na swobodne ustalanie tabeli kursów przez bank, będącej podstawą ustalenia wysokości świadczenia ze strony przedsiębiorcy na rzecz konsumenta. Jak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 października 2017 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 726/16 (Legalis nr 1768469) umowa, w której jedna ze stron może dowolnie wpływać na zakres własnego zobowiązania, nie mieści się w granicach swobody umów, zaprzeczając przy tym istocie (naturze) stosunku obligacyjnego, w rozumieniu art. 353¹k.c.

               Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek w postaci zastąpienia nieważnych postanowień czynności prawnej odpowiednimi przepisami ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Nieważna jest także czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). W przypadku, gdy nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, wówczas czynność ta pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Nieważność czynności prawnej może wynikać nie tylko z wyraźnej dyspozycji przepisu, jak również z natury zobowiązania.

                 W związku z tym należy uznać klauzulę indeksacyjną  za nieważną, a na podstawie art. 58 § 3k.c., iż cała umowa jest dotknięta nieważnością.

Sylwia Zaręba

radca prawny

www.radca-poznan.eu

O czym lekarz musi poinformować pacjenta przed operacją? Skutki braku zgody „poinformowanej”. Aktualne orzecznictwo.

Lekarz przed operacją ma obowiązek poinformować pacjenta o możliwych (alternatywnych) metodach leczenia, dostępnych nie tylko w danej placówce medycznej, ale także w  innych ośrodkach medycznych, w tym prywatnych,  a w niektórych przypadkach nawet zagranicznych.   Pacjent ma prawo wiedzieć jakimi metodami może być leczony, jakie jest ryzyko związane z zastosowaniem każdej z możliwych metod.

W wyroku z  dnia 08.03.2018r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w sprawie  I ACa 917/17  publik. LEX wskazał, że „Nieudzielenie pacjentowi pełnej informacji o możliwych metodach leczenia, nawet jeżeli nie są one refundowane, stanowi czyn bezprawny.”  Nadto w powołanym wyroku w uzasadnieniu Sąd wskazał, że „Przewidziany w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 464) obowiązek informacji obejmuje nie tylko metody leczenia stosowane w jednostce, w której przebywa pacjent, ale dotyczy także metod stosowanych w innych krajowych ośrodkach medycznych, a w szczególnych sytuacjach – w wyjątkowo skomplikowanych przypadkach – także ośrodkach zagranicznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r. V CSK 738/14). Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 26 lutego 2010 r. sygnatura I ACa 51/10, wskazując, że jeżeli pacjent kwalifikuje się do leczenia (wykonania zabiegu operacyjnego) kilkoma różnymi metodami, to powinien zostać przez lekarza szczegółowo poinformowany o wszystkich konsekwencjach wynikających z zastosowania poszczególnych metod, w tym o stopniu i możliwym zakresie ryzyka powikłań tak, aby mógł w sposób w pełni świadomy uczestniczyć w wyborze najlepszej dla siebie metody. Zaniechanie przez lekarza wskazanego wyżej obowiązku poinformowania pacjenta narusza dyspozycję art. 31 ustawy o zawodzie lekarza, jak również pozbawia pacjenta możliwości wyboru i współdecydowania o sposobie leczenia, przez co standardowe wyrażenie zgody na wykonanie zabiegu jedną z możliwych metod nie ma charakteru zgody uświadomionej.”

Także Sąd Okręgowy w Poznaniu w Wydziale XIV Zamiejscowym z siedzibą w Pile w wyroku z dnia 24.05.2017r. w sprawie o sygn. akt XIV C 662/14 publik. LEX wskazał, że  „ Przewidziany w art. 31 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty obowiązek informacyjny obejmuje nie tylko metody leczenia stosowane w jednostce, w której przebywa pacjent, ale odnosi się także do metod stosowanych w innych krajowych ośrodkach medycznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., V CSK 738/14, nie publ.)”.  Powyższe potwierdził także Sąd Najwyższy w wyroku z 16.05.2012r. w sprawie III CSK 227/11, w którym uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego z 23.11.2010r. z uwagi na pominięcie ustalenia, że szpital nie poinformował powódki o innej metodzie leczenia i nie proponowano wykonania zabiegu tą inną metodą tj. laparoskopową, gdyż nie była ona stosowana w pozwanym szpitalu, jak i nie poinformowano, że istnieje możliwość przeprowadzenia zabiegu przy zastosowaniu tej metody w innych placówkach medycznych.

W wyroku  dnia 24.09.2015r. w sprawie V CSK 738/14  PUBLIK.  LEX nr 1796881  SNwskazał, że„Przewidziany w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 464) obowiązek informacji obejmuje nie tylko metody leczenia stosowane w jednostce, w której przebywa pacjent, ale dotyczy także metod stosowanych w innych krajowych ośrodkach medycznych, a w szczególnych sytuacjach – w wyjątkowo skomplikowanych przypadkach – także ośrodkach zagranicznych.” Z kolei w wyroku z dnia 16 maja 2012 r., sygnatura III CSK 227/11, Sąd Najwyższy wskazał, „W sytuacji, gdy istnieją alternatywne metody diagnostyczne lub lecznicze wybór jednej z nich należy do pacjenta. Wybór ten lekarz ma obowiązek uszanować, nawet jeśli jego zdaniem nie jest on trafny. Wprawdzie z przepisów ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty ta zasada nie wynika wprost, jednakże zasadę tę należy wyprowadzić choćby z art. 31 ust. 1 tej ustawy, gdzie mowa jest o informacji m.in. o „proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych„. Po to ustawodawca zamieścił to sformułowanie, aby dać wyraz temu, że wybór metody medycznej powierza pacjentowi’.

Nie ma znaczenia czy inne metody byłyby lesze czy gorsze od zastosowanej oraz czy skutki zastosowania tych metod byłyby podobne, brak informacji o alternatywnych metodach leczenia oznacza, bezprawność zabiegu wskutek braku zgody „uświadomionej”.

OBOWIĄZEK POINFORMOWANIA PACJENTA O STANIE ZDROWIA

W wyroku SA w Warszawie z dnia 26.02.2018 r. VI ACa 781/16  LEX nr 2590460   wskazano, że „Niezbędne jest zatem przekazanie pacjentowi niezbędnych informacji na temat stanu zdrowia oraz charakteru zabiegów jakim ma być poddany. Zakres udzielania informacji obejmuje istotę choroby, rodzaj planowanego zabiegu i jego skutki, ewentualne alternatywne sposoby leczenia, także  konsekwencje zaniechania wykonania takiego zabiegu. Informacja powinna być rzetelna i zobiektywizowana. Ciężar dowodu, iż pacjent uzyskał pełną informację spoczywa na lekarzu. Sama aprobata pacjenta dokonania zabiegu, uzyskana w sytuacji braku uprzedniego udzielenia mu przystępnej informacji, nie może być traktowana jako zgoda w rozumieniu art. 32 i 34 ustawy z 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty.  Także w wyroku SA w Szczecinie z dnia 08.11.2018r. w sprawie I ACa 180/18 LEX wskazano, że „Prawo do informacji o swoim stanie zdrowia podlega ochronie jako prawo osobiste do zdrowia sensu largo, czyli znajomości własnego ciała oraz możliwościach jego zachowania i zachodzących w nich procesów. W tym kontekście pacjent winien mieć pełne spectrum wiedzy o swoim stanie zdrowia.”

OBOWIĄZEK WYJAŚNIENIA PACJENTOWI ZAKRESU OPERACJI

Orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz innych sądów wyklucza jako skuteczną zgodę blankietową. Podpis pacjenta ma znajdować się pod opisem planowanego zabiegu, zatem rodzaj operacji powinien być określony.  Sąd Najwyższy wyraźnie podkreślił, że brak sprzeciwu pacjenta lub złożony przez niego automatycznie podpis na dokumencie stwierdzającym historię choroby nie może być potraktowany jako zgoda na zabieg (wyrok SN z dnia 14 listopada 1972 r., I CR 463/73, NP 1975, nr 4, s. 587, z glosą M. Nesterowicza). Zdaniem L. Kubickiego blankietowy charakter zgody w obecnym stanie prawnym oznacza jej bezskuteczność (zob. Prawo medyczne, red. L. Kubicki, Wrocław 2003, s. 50).  Także w cytowanym już wcześniej wyroku SA w Warszawie z dnia 26.02.2018r. w sprawie VI ACa 781/16  LEX nr 2590460  wskazano, że niezbędne jest  przekazanie pacjentowi informacji na temat rodzaju zabiegu jakiemu ma być poddany.   Sąd Okręgowy w Poznaniu  w sprawie XVIII C 594/15 publik. LEX w wyroku z dnia 11.04. 2017r. wskazał, że  „Zgoda na operację musi być udzielona wyraźnie na piśmie, obejmować ściśle określone czynności medyczne.”

OBOWIĄZEK POINFORMOWANIA O MOŻLIWYCH POWIKŁANIACH

Sąd Okręgowy w Poznaniu w wydziale XIV Zamiejscowym z siedzibą w Pile w wyroku z dnia 24.05.2017r. w sprawie o sygn. akt XIV C 662/14 publik. LEX wskazał, że  „Informacja powinna w szczególności obejmować te dające się przewidzieć możliwe następstwa zabiegu, zwłaszcza jeżeli są to następstwa polegające na znacznym i istotnym uszczerbku zdrowia, które – jako skutek uboczny – wprawdzie występują rzadko lub bardzo rzadko, ale nie można ich wykluczyć, i powinna określać stopień prawdopodobieństwa ichwystąpienia (por. wyroki Sądu Najwyższego 20 listopada 1979 r., IV CR 389/79, OSNCP 1980/4/81, z 28 września 1999 r., II CKN 511/96, nie publ., z dnia 3 grudnia 2009 r., II CSK 337/09, nie publ., z dnia 23 listopada 2007 r., IV CSK 240/07, OSNC 2009/1/16).” Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 24.09.2015r. w sprawie V CSK 738/14 LEX nr 1796881  „Jeżeli pacjent w czasie pobytu w szpitalu został poddany kilku zabiegom operacyjnym, z których tylko pierwszy był zabiegiem planowanym, obowiązek informacyjny powinien być spełniony ponownie, stosownie do nowych okoliczności związanych z wystąpieniem komplikacji po pierwszym zabiegu.”  Stan uniemożlwiający odebranie zgody i przekazanie informacji  musi być odnotowany w dokumentacji  lekarskiej.Lekarz może także wykonać zabieg operacyjny oraz zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta nieprzytomnego, gdy zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody, groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. W takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza (najlepiej tej samej specjalności). O wykonywanych czynnościach lekarz niezwłocznie zawiadamia sąd opiekuńczy, a także dokonuje odpowiedniej adnotacji, wraz z uzasadnieniem, w dokumentacji medycznej ( art. 33 ust. 1 – 3 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty oraz art. 19 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, por. też komentarz do art. 33 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty pod red. M. Kopeć  wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2016r. oraz komentarz do art. 17 i 18 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Doroty Karkowskiej, wyd. 3 Wolters Kluwer 2016r.

SKUTKI BRAKU ZGODY „POINFORMOWANEJ” NA OPERACJĘ

Skutkiem braku zgody poinformowanej ( ciężar dowodu uzyskania zgody spoczywa na lekarzu) jest bezprawność zabiegu i odpowiedzialność szpitala za skutki operacji (choćby sama operacja była wykonana zgodnie z zasadami wiedzy medycznej), nadto gdyby negatywne skutki nawet nie wystąpiły, to wówczas szpital odpowiada choćby za naruszenie praw pacjenta do informacji. 

Jak wskazał Sąd Okręgowy w Poznaniu  w sprawie XVIII C 594/15 publik. LEX w wyroku z dnia 11.04. 2017r. „Zgoda pacjenta w rozumieniu art. 32 ust. 1, 34 ust. 1 ustawy musi być zatem zgodą „objaśnioną”, „poinformowaną”, a więc świadomie akceptującą przez pacjenta zrozumiałe przezeń ryzyko dokonania zabiegu i przejęcie na siebie tego ryzyka. Dopiero taka zgoda pacjenta wyłącza bezprawność interwencji lekarza. Sama aprobata pacjenta dokonania zabiegu, uzyskana w sytuacji braku uprzedniego udzielenia mu przystępnej informacji, nie może być traktowana jako zgoda w jurydycznym tego słowa znaczeniu, a więc jako spełniająca wymogi art. 32 ust. 1, 34 ust. 1 ustawy, co z kolei skutkuje uznaniem, że działanie lekarza w takiej sytuacji jest działaniem podjętym w warunkach bezprawności. Nie pozostawia zatem wątpliwości fakt, że wyrażenie zgody na zabieg przez pacjenta musi spełniać kryteria jego świadomości, a lekarz w procesie uświadamiania pacjenta odgrywa zasadniczą rolę i to na nim w razie postępowania przed sądem ciążyć będzie obowiązek udowodnienia, w jaki sposób i w jakim zakresie przekazał pacjentowi wiedzę dotyczącą zabiegu. Przy czym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 2004 r. (II CK 303/04, Orzecznictwo Sądów Polskich 2005) stwierdził, że „ Ciężar dowodu wykonania ustawowego obowiązku udzielenia pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji, poprzedzającej wyrażenie zgody na zabieg operacyjny […], spoczywa na lekarzu. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że zgoda pacjenta na zabieg operacyjny albo zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko musi być udzielona wyraźnie na piśmie, obejmować ściśle określone czynności medyczne i być świadoma, a więc wyrażona po uzyskaniu od lekarza wyczerpujących oraz zrozumiałych informacji i wyjaśnień zgodnie z art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a więc objaśniona.” Sąd Okręgowy w Poznaniu w wydziale XIV Zamiejscowym z siedzibą w Pile w wyroku z dnia 24.05.2017r. w sprawie o sygn. akt XIV C 662/14 publik. LEX wskazał, że  „Nieudzielenie pacjentowi informacji przewidzianych w art. 31 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (czy to w ogóle czy też w niepełnym zakresie) i w związku z tym przeprowadzenie operacji bez jego uświadomionej zgody, niewątpliwie jest naruszeniem praw pacjenta. Przy czym tego rodzaju czyn sam w sobie świadczy o zawinieniu lekarza, jak też innych osób odpowiedzialnych za organizację funkcjonowania danej placówki leczniczej, gdyż jest przejawem braku takiej staranności, jakiej należy wymagać tych osób (art. 355 k.c.). Lekarz nie powinien zakwalifikować pacjenta do operacji nie dysponując jego uświadomioną zgodą, jak też operacja nie powinna być przeprowadzona, jeśli placówka nie dysponowała przynajmniej formalnym potwierdzeniem jej udzielenia. W przypadku powódki tak jednak się stało, co kreowało po jej stronie roszczenie o zadośćuczynienie z art. 4 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zgodnie z tym, co wyżej powiedziano omawiane roszczenie przysługiwało powódce w związku z samym faktem naruszenia jej praw jako pacjentki, niezależnie od tego czy doznała jakiejkolwiek szkody i czy wystąpiły przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej.”

Sylwia Zaręba

Radca prawny

Tel. 694190468

http://www.radca-poznan.eu

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka

Zdarza się, że spadkodawca zostawił same długi i nie chcemy, aby nasze małoletnie dziecko dziedziczyło taki spadek. Wprawdzie spadkobierca dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza jego odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (wartości pozostawionych w spadku przedmiotów), to jednak taka sytuacja nie chroni dziecka przed uwikłaniem go w spory sądowe (może być pozywany o zapłatę, co naraża go na przegranie kosztów procesu). W sytuacji, gdy z góry wiadomo, że wysokość długów przekracza wartość spadku, lepiej złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Na złożenie takiego oświadczenia rodzic ma 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedział się, że jego dziecko jest spadkobiercą.

Rodzic zgodnie z art. 101 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego musi mieć zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, gdyż jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Stosowanie do art. 583 k.p.c. – zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sąd udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.
W takim postępowaniu sąd oceni czy udzielenie zezwolenia będzie zgodne z dobrem dziecka, czy jego majątek nie ucierpi na skutek udzielenia zgody. Konieczne będzie wykazanie, że rzeczywiście wysokość długów przekracza wartość stanu czynnego spadku bądź wykazanie istnienia innych okoliczności, które przemawiają za uznaniem, że zgodne z dobrem dziecka będzie odrzucenie spadku.
W orzecznictwie pojawiły się rozbieżności co do tego, czy wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku zatrzymuje bieg terminu do odrzucenia spadku. Wskutek powyższego została w dniu 22 maja 2018 r. podjęta uchwała przez Sąd Najwyższy, sygn. akt III CZP 102/17, w której wskazano, że „Termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął.”
Podsumowując, rodzic powinien złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia kiedy dowiedział się, że jego dziecko dziedziczy, wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. Następnie niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia sądu rodzinnego wyrażającego zgodę, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Oświadczenie można złożyć w sądzie właściwym według miejsca zamieszkania dziecka albo przed notariuszem lub w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie spadku.
Sylwia Zaręba
Radca prawny
tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka w trakcie sprawy rozwodowej

Nie ma katalogu istotnych spraw dziecka. Jest to pojęcie nieostre. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że to są sprawy dotyczące przykładowo: wyboru przyszłego zawodu a także szkoły i zajęć dodatkowych, zmiany miejsca zamieszkania i pobytu, zmiany imienia i nazwiska dziecka, sposobu leczenia, wyjazdu dziecka poza granice RP, decyzji w sprawie wydania paszportu. Są to zatem ważne sprawy, które dotyczą sytuacji dziecka, są związane z pieczą nad dzieckiem (opieką, wychowaniem, kształceniem) oraz z majątkiem dziecka. W sytuacji braku porozumienia rodziców co do istotnych spraw dziecka, rozstrzyga sąd.
Choć orzecznictwo co do właściwości sądu w sprawie o rozstrzygniecie istotnej sprawy dziecka w trakcie trwania sprawy rozwodowej nie jest jednolite (czy sąd rejonowy jako sąd opiekuńczy czy sąd okręgowy rozpoznający sprawę o rozwód), wydaje się, że najbardziej trafne jest stanowisko, że wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy, który prowadzi sprawę rozwodową. Kwestia ta jest istotna, gdyż wydanie postanowienia przez sąd rejonowy w sprawie, w której wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy powoduje, że postępowanie obarczone jest wadą nieważności.
Właściwość sądu prowadzącego sprawę o rozwód wynika z art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej krio) w zw. z art. 445 (1) kodeksu postępowania cywilnego zwanego dalej kpc,  zgodnie z którym sąd rozwodowy rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. Stosowanie do art. 97 krio „Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.” W toku sprawy o rozwód funkcję sądu opiekuńczego sprawuje sąd rozwodowy. Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka jest elementem wykonywania władzy rodzicielskiej. Z kolei zgodnie z art. 445 (1) § 1 kpc  „Jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. W razie potrzeby orzeczenia o władzy rodzicielskiej lub o kontaktach stosuje się przepisy o postępowaniu zabezpieczającym.” Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia 30.09.2013r. w sprawie I ACz 1586/13 (publik. lex nr 1416262 oraz http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl) na skutek zażalenia na postanowienie XII Ns 193/13, gdzie Sąd Okręgowy w Poznaniu pomimo prowadzonej sprawy o rozwód uznał się niewłaściwy do rozstrzygnięcia o istotnej sprawie dziecka – wyborze szkoły, uchylił zaskarżone postanowienie i wskazał, że „Zgodnie z § 1 art. 445 (1) k.p.c. jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. Przepis ten koreluje z art. 58 § 1 k.r.o., zgodnie z którym w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. W trakcie sprawy o rozwód sąd rozpatrujący ją przejmuje bowiem funkcje sądu opiekuńczego. Władza rodzicielska obejmuje zaś obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania go. Trafnie więc podnosi skarżący, że wybór szkoły dziecka przez strony jest z jednym z elementów jej wykonywania, kluczowym dla rozwoju małoletniego, o której powinien, w sytuacji braku porozumienia rodziców, rozstrzygnąć sąd rozwodowy.”  Dalej w uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że pismo nazwane wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, powinno być uznane za wniosek o udzielenia zabezpieczenia w toku postępowania rozwodowego poprzez wydanie orzeczenia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej stron w toku postępowania rozwodowego. Sąd wskazał, że możliwość wydania takiego orzeczenia wprost zaś wynika z art. 445 (1)  § 1 zdanie 2 k.p.c. Aprobująco o tym kierunku wykładni tj. rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka przez sąd rozwodowy w trybie zabezpieczenia wypowiedział się też J. Pawliczak w artykule „ Sąd właściwy do rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka w toku procesu o rozwód lub separację, MOP 2019, nr 1, s. 19 i n”.  Podobne stanowisko wyraził też Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 24.06.2020r. w sprawie II Ca 630/20. Należy także wskazać na  art. 755 § 1 kpc, zgodnie z którym  jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni.
Opłata od wniosku o zabezpieczenia na dzień 18.08.2020r. wynosi 100 zł.

Sylwia Zaręba
Radca prawny
Tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Skutki uchwały SN z dnia 23.01.2020r.

           W dniu 23.01.2020 r. Sąd Najwyższy w składzie połączonych Izb:  Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,  podjął bardzo ważną uchwałę,  która dotyczy wykładni przepisów: kodeksu postępowania karnego – art. 439 § 1 pkt 2 i kodeksu postępowania cywilnego – art. 379 pkt 4 k.p.c.  (są to przepisy wymieniające bezwzględne przesłanki odwoławcze, które sąd odwoławczy  bierze pod uwagę z urzędu tj. niezależnie od podniesionych  granic zaskarżenia, przepisy te dotyczą poprawności składu sądu). Zasady stosowania wykładni  inaczej wyglądają w przypadku orzeczeń wydanych przez sędziów SN Izby Dyscyplinarnej oraz w przypadku innych sędziów SN powołanych na wniosek „nowej”  KRS a także w przypadku sędziów sądów powszechnych i wojskowych powołanych  na wniosek  „nowej” KRS. Do niektórych orzeczeń wykładnia wskazana w pkt 1 i 2 uchwały w ogóle nie będzie miała zastosowania.

Zgodnie z uchwałą:

1. Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3).
2. Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
3. Wykładnia art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. oraz art. 379 pkt 4 k.p.c. przyjęta w punktach 1 i 2 niniejszej uchwały nie ma zastosowania do orzeczeń wydanych przez sądy przed dniem jej podjęcia oraz do orzeczeń, które zostaną wydane w toczących się w tym dniu postępowaniach na podstawie Kodeksu postępowania karnego przed danym składem sądu.
4. Punkt 1 niniejszej uchwały ma zastosowanie do orzeczeń wydanych z udziałem sędziów Izby Dyscyplinarnej utworzonej w Sądzie Najwyższym na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r., poz. 5 ze zm.) bez względu na datę wydania tych orzeczeń.”

          Z uchwały wynika, że w przypadku sędziów SN Izby Dyscyplinarnej utworzonej w Sądzie Najwyższym na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r., poz. 5 ze zm.) wydane  orzeczenia będą obarczone wadą, o której mowa w pkt 1 uchwały,  bez względu na to, kiedy zostały lub zostaną wydane.  W przypadku postępowania prowadzonego na podstawie  kodeksu postępowania karnego wadliwość polega na tym, że sąd jest nienależycie obsadzony, co stanowi bezwzględną przesłankę odwoławczą.

           W przypadku pozostałych sędziów SN powołanych na wniosek „nowej” KRS (Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3)  orzeczenia dotychczas wydane przez sędziów SN powołanych przez „nową” KRS,  a także orzeczenia wydane przez takich sędziów  w sprawach,  do których  stosujemy kodeks postępowania karnego a toczące się na dzień 23.01.2020r. nie będą  dotknięte wadami, o których mowa  w pkt 1 uchwały ( do takich orzeczeń wykładnia SN nie będzie miała zastosowania). Jednak orzeczenia wydane po dniu 23.01.2020 r. w sprawach, do których  stosujemy przepisy postępowania cywilnego oraz w sprawach nie będących jeszcze w dniu 23.01.2020r. w toku, a do których stosujemy przepisy kodeksu postępowania karnego,  będą obarczone wadą, o której mowa w pkt 1 uchwały.

         W przypadku sędziów sądów powszechnych ( sądów rejonowych, okręgowych, apelacyjnych)  i wojskowych powołanych na wniosek nowej” KRS ( Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3)  sam fakt, że sędziowie zostali powołani na wniosek tego organu, nie przesądza jeszcze, że skład jest nienależycie obsadzony lub sprzeczny z przepisami prawa, należy jeszcze zbadać czy wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.  Zatem do naruszenia art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k lub art. 379 pkt 4 k.p.c dojdzie m.in. wówczas, gdy sędzia został powołany na wniosek „nowej” KRS i dodatkowo zostanie ustalone, że przy procesie powoływania sędziego doszło do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności.

Poza tym „orzeczenia dotychczas wydane przez sędziów sądów powszechnych i wojskowych powołanych na wniosek  „nowej” KRS,  a także orzeczenia wydane przez takich sędziów  w sprawach,  do których  stosujemy kodeks postępowania karnego a toczące się na dzień 23.01.2020r. nie będą  dotknięte wadami, o których mowa  w pkt 1 uchwały ( do takich orzeczeń wykładnia SN nie będzie miała zastosowania). Jednak orzeczenia wydane po dniu 23.01.2020 r. w sprawach, do których  stosujemy przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz w sprawach nie będących jeszcze w dniu 23.01.2020r. w toku, do których stosujemy przepisy kodeksu postępowania karnego,  będą obarczone wadą, o której mowa w pkt 1 uchwały (przy założeniu, że oprócz powołania sędziego przez „nową” KRS dodatkowo w procesie powołania doszło do naruszenia standardów niezależności i bezstronności.  Zatem w „nowych” sprawach toczących się na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego oraz w sprawach, które toczą się na podstawie przepisów postępowania cywilnego,  wyroki sędziów powołanych na wniosek „nowej” KRS o ile ich powołanie jest obarczone wadliwością skutkująca brakiem bezstronności i niezależności sędziego będę wydane z naruszeniem przepisów dot. składu sądu, co  stanowi podstawę do uchylenia orzeczenia z uwagi na wystąpienie bezwzględnej  przesłanki odwoławczej.  Na takie uchybienia można się powołać zaskarżając orzeczenie.

           W mojej ocenie w takich sprawach można rozważyć złożenie wniosku o wyłączenie sędziego. Gdyby okazało się, że procedura powołania sędziego, była tak wadliwa, że nie daje gwarancji bezstronności i niezależności, wyłączenie sędziego zapobiegłoby wydaniu wadliwego orzeczenia.

Autor: Sylwia Zaręba

radca prawny

www.radca-poznan.eu

Ustanowienie spadkobiercy

Rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci można wyłącznie przez testament. Ustawodawca wprowadził zakaz testamentów wspólnych, co oznacza, że oświadczenie woli zawierające rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci może dotyczyć tylko jednej osoby. Nie jest zatem dopuszczalne, aby np. małżonkowie wspólnie sporządzili testament, każdy z nich powinien swoją ostatnią wolę zawrzeć w osobnym dokumencie. Spadkodawca ma swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem. Ta swoboda oznacza możliwość powołania dowolnej osoby ( z kręgu krewnych lub całkowicie obcych) o ile osoba ta żyje w chwili otwarcia spadku (tj. w chwili śmierci spadkodawcy), a w przypadku osób prawnych musi ona istnieć w chwili otwarcia spadku.
W testamencie do dziedziczenia można powołać jedną lub więcej osób. Jeżeli powołanie do spadku ma dotyczyć więcej niż jednej osoby, to spadkodawca powinien określić ich udziały Jeżeli tego nie zrobi każdy ze spadkobierców będzie dziedziczył w częściach równych. Nie jest konieczne wskazywanie imienia i nazwiska spadkobiercy, ale konieczne jest użycie takich określeń przez testatora, aby było możliwe zindywidualizowanie tej osoby np. „ spadek po mnie ma dziedziczyć mój najstarszy syn”. Spadkodawca może użyć w testamencie zwrotów jakichkolwiek, z których będzie wynikała wola powołania do dziedziczenia np. „powołuję do spadku, ustanawiam spadkobiercą po mnie”, przekazuję spadek po mnie”. Problemy pojawiają się przy użyciu określenia „zapisuję”. W takiej sytuacji może pojawić się wątpliwość czy spadkodawca miał zamiar ustanowić zapis czy też powołać spadkobiercę. Ten problem został jednak omówiony przy innym wpisie na blogu pt. „Rozporządzenie w testamencie poszczególnymi przedmiotami może oznaczać powołanie spadkobiercy”.
Spadkodawca nie może jednak powołać spadkobiercy pod warunkiem ( np. „ Ustawiam spadkobiercą mojego najstarszego syna pod warunkiem, że zawrze on związek małżeński) lub z zastrzeżeniem terminu. Takie zastrzeżenia uważa się za nie istniejące, chyba że z treści tego testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany. Wówczas takie zastrzeżenia spowodują nieważność testamentu.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament jak i jego poszczególne postanowienia. Odwołanie testamentu może nastąpić w sposób dorozumiany np. jeżeli w tym celu testator zniszczy taki dokument, lub też sporządzi nowy testament, w którym odwoła wcześniej spisaną ostatnią wolę.
Sylwia Zaręba radca prawny
www.radca-poznan.eu

Rozporządzenie w testamencie poszczególnymi przedmiotami może oznaczać powołanie spadkobiercy.

Spadkodawca powołując spadkobiercę do spadku najczęściej używa określeń „Ustanawiam moim spadkobiercą …… „ Powołuję do całości mego spadku….”, „ Chce, aby spadek  po mnie dziedziczył ……”.  Nie ma wówczas większych wątpliwości co do rzeczywistej woli spadkodawcy.

Zdarza się jednak ( i to stosunkowo często), że spadkodawca w testamencie wymieni poszczególne przedmioty majątkowe, które przeznaczy dla określonej osoby np. „Zapisuję córce mieszkanie, zaś synowi samochód.”  Zgodnie z  art.  948  k.c.  testament  należy  tak  tłumaczyć,  ażeby  zapewnić możliwie  najpełniejsze  urzeczywistnienie  woli  spadkodawcy.  Jeżeli  w  oparciu  o treść  testamentu  nie  można  w  sposób  jednoznaczny  ustalić  rzeczywistej  woli  spadkodawcy tj. czy spadkodawca ustanowił zapis czy też powołał spadkobiercę, a  rozporządzenia na rzecz określonej osoby  obejmują  prawie  cały  lub cały spadek, zastosowanie znajduje  reguła  wyrażona  w  art.  961  k.c.,  zgodnie z którą  ustawodawca wprowadza „domniemanie powołania spadkobiercy (spadkobierców). Spadkobierca będzie właścicielem także innych przedmiotów wchodzących w skład spadku, choć nie zostały wymienione w testamencie. Jeżeli zaś Sąd uznałby daną  osobę za zapisobiorcę, wówczas miałoby miejsce dziedziczenie ustawowe i spadkobiercy musieliby wykonać zapis na rzecz zapisobiercy np. przenieść na własność przedmiot zapisany w testamencie. W orzecznictwie przeważa pogląd, że to chwila sporządzenie testamentu decyduje o ustaleniu, czy rozporządzenie spadkodawcy wyczerpuje prawie cały spadek. Należy zatem ustalić stan spadku na dzień sporządzenia testamentu. ( np. uchwała SN z dnia 16.09.1993r.  III CZP 122/93, postanowienie SN z 28.10.1997r. I CKN 276/97).

Przykład: Spadkodawca w chwili śmierci był wdowcem  i miał dwie córki i syna.  Napisał testament, w którym wskazał, że  „Zapisuję najstarszej córce mieszkanie, zaś najmłodszej córce samochód.” W skład spadku oprócz mieszkania o wartości 200.000 zł i samochodu o wartości 100.000, wchodzi także niezbudowana działka o wartości 200.000 zł.

W takiej sytuacji nie możemy uznać, że spadkodawca rozporządził prawie całym majątkiem, gdyż nie objął ostatnią wolą cennego składnika majątkowego tj. działki o wartości 200.000 zł. Dojdzie do dziedziczenia ustawowego, każde z dzieci będzie dziedziczyć w 1/3.

Gdyby jednak w skład spadku wchodziło jedynie mieszkanie o wartości 200.000 zł i samochód o wartości 100.000 zł, należałoby uznać, że ma miejsce dziedziczenie na podstawie testamentu, najstarsza córka dziedziczyłaby w udziale wynoszącym 2/3, zaś najmłodsza w 1/3, syn nie dziedziczyłby po ojcu.       

Sylwia Zaręba radca prawny

www.radca-poznan.eu

 

Kasacja od wyroku w sprawie karnej

Kasacja jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Zgodnie z art. 519 kpk może być wniesiona od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie w sprawie (zatem nie przysługuje od wyroków sądów odwoławczych uchylających zaskarżony wyrok do ponownego rozpoznania) oraz od postanowienia sądu odwoławczego o umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93 a kk.

Wyrok jest prawomocny, gdy nie przysługuje od niego zwykły środek zaskarżenia.

Kto może złożyć kasację?

Kasację może wnieść strona, z tym zastrzeżeniem, że jeżeli nie zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia odwoławczego, w sytuacji gdy orzeczenie sądu pierwszej instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść, chyba że wystąpiły uchybienia wymienione w art. 439 kpk (bezwzględne przyczyny odwoławcze).

Nadto, Minister Sprawiedliwości — Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie. Także Rzecznik Praw Dziecka może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka.

Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 § 1 pkt 3 i 4 oraz z powodu niepoczytalności sprawcy. Przy czym ograniczeń tych się nie stosuje, jeżeli kasacja została wniesiona z powodu uchybień wymienionych w art. 439 kpk oraz w wypadku określonym w art. 521 kpk .

Podstawy kasacji
Kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. O istotnym wpływie na treść zaskarżonego orzeczenie w rozumieniu art. 523 § 1 k.p.k. można mówić jedynie wtedy, gdy jest możliwe wykazanie, że kwestionowane rozstrzygnięcie byłoby w istotny sposób odmienne od tego, które w sprawie zostało wydane. Podnoszone w kasacji zarzuty muszą wskazywać na rażące naruszenie prawa, do którego doszło w postępowaniu odwoławczym, co w konsekwencji mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia sądu odwoławczego. Niedopuszczalne jest więc bezpośrednie kwestionowanie w kasacji orzeczenia sądu I instancji, a także ustaleń faktycznych. Zarzuty podniesione w kasacji pod adresem orzeczenia sądu I instancji podlegają rozważeniu przez sąd kasacyjny tylko w takim zakresie, w jakim jest to nieodzowne dla należytego rozpoznania zarzutów stawianych orzeczeniu sądu odwoławczego. Kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Z tym, że tego ostatniego ograniczenia nie stosuje się, jeżeli kasacje wnosi Minister Sprawiedliwości — Prokurator Generalny w sprawach o zbrodnie.
Kasację można oprzeć np. na naruszeniu art. 457 par. 3 kpk. Wskazać należy, że w uzasadnieniu sąd II instancji powinien podać, czym się kierował wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za zasadne albo niezasadne. Oznacza to, że motywacyjna część orzeczenia odwoławczego winna zawierać niezbędne wyjaśnienie zasadności podjętych decyzji w granicach koniecznych do zrozumienia podstaw rozstrzygnięcia zawartego w tym orzeczeniu. Szczegółowość tego uzasadnienia winna być kształtowana w sposób zróżnicowany, zależny od racjonalnych potrzeb wyznaczonych zawartością uzasadnienia wyroku sądu I instancji i wartością skargi apelacyjnej związanej z podniesionymi zarzutami i ich uzasadnieniem. Lakoniczność, braki w uzasadnieniu mogą, choć nie muszą skutkować wyrokiem uwzględniającym kasację. Wydanie orzeczenia kasatoryjnego wymaga bowiem uprzedniego wykazania, że niedostatki uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego są w istocie konsekwencją rażących uchybień na etapie wyrokowania, związanych z nierozpoznaniem bądź wadliwym rozpoznaniem zarzutów apelacyjnych. Można także zarzucić naruszenie art. 433 par. 2 kpk jeżeli sąd odwoławczy nie rozważył należycie zarzutów apelacyjnych.

TERMIN
Termin do wniesienia kasacji dla stron wynosi 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem należy zgłosić w sądzie, który wydał orzeczenie, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia orzeczenia.
Niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU

Strona wnosi kasację do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego.

PRZYMUS ADWOKACKO-RADCOWSKI

Jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Ministra Sprawiedliwości — Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym.

OPŁATA

Do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej ( zgodnie z obecnie obowiązującym rozporządzeniem jest to kwota 450 zł jeżeli w pierwszej instancji wyrok wydawał sąd rejonowy i 750 zł jeżeli w pierwszej instancji wyrok wydawał sąd okręgowy), nie dotyczy to prokuratora. Osoba pozbawiona wolności nie uiszcza opłaty przy wnoszeniu kasacji, w wypadku pozostawienia bez rozpoznania albo oddalenia wniesionej przez nią kasacji zasądza się od niej opłatę. Żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego nie uiszcza opłaty.

WSTRZYMANIE WYROKU
W razie wniesienia kasacji Sąd Najwyższy może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jak i innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji. Wstrzymanie wykonania orzeczenia można połączyć z zastosowaniem środków określonych w art. 266, 271, 272, 275 i 277.

ORZECZENIE SĄDU NAJWYŻSZEGO

Sąd kasacyjny wydaje postanowienie na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes Sądu Najwyższego zarządzi inaczej. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy oddala kasację albo zaskarżone orzeczenie uchyla w całości lub w części. Uchylając zaskarżone orzeczenie Sąd Najwyższy przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania albo umarza postępowanie, a jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne – uniewinnia oskarżonego.
Z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary i środka karnego ustaje; karę i środek karny już wykonane — w wypadku późniejszego ponownego skazania — zalicza się odpowiednio na poczet nowo orzeczonej kary lub środka karnego.
Sąd Najwyższy, uchylając orzeczenie, może zastosować środek zapobiegawczy. Na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania służy zażalenie do równorzędnego składu Sądu Najwyższego.
W razie uchylenia prawomocnego wyroku o warunkowym umorzeniu postępowania lub orzekającego karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, w wypadku ponownego orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania lub kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, na poczet okresu próby zalicza się okres próby, który upłynął od uprawomocnienia się wyroku do daty jego uchylenia.

Sylwia Zaręba
radca prawny
www.radca-poznan.eu        tel. 694 190 468 

Jak przygotować się do rozprawy o alimenty ?

Sposób przygotowania do rozprawy o alimenty zależy od tego czy dochodzimy przed sądem tych świadczeń (jesteśmy powodami, bądź nasze dziecko jest powodem a my w jego imieniu jako przedstawiciele ustawowi domagamy się alimentów), czy też przeciwko nam toczy się postępowanie (wówczas jesteśmy pozwanymi). W niniejszym artykule tylko w sposób ogólny wskażę na co zwrócić uwagę, gdyż sytuacje i okoliczności związane z dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych mogą być bardzo różne.
Powód powinien udowodnić wszystkie te okoliczności, od których zależy istnienie obowiązku alimentacyjnego oraz wysokość alimentów przedkładając na to odpowiednie dowody np. z zeznań świadków i z dokumentów.
Osoba, która domaga się zasądzenia od rodzica alimentów w imieniu małoletniego dziecka powinna wykazać, że na pozwanym w ogóle spoczywa obowiązek alimentacyjny (np. jest ojcem dziecka, na tę okoliczność należy załączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka). W przypadku rozwiedzionego małżonka, który domaga się alimentów na swoją rzecz, musi wykazać, że pozostaje w niedostatku (jeżeli rozwód zakończył się bez orzeczenia o winie lub z winy obu stron) albo, że rozwód spowodował istotne pogorszenie się jego sytuacji finansowej ( w przypadku rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka).
Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej i możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej do płacenia alimentów. Powód powinien wykazać jakie są jego usprawiedliwione potrzeby (np. jaka kwota jest konieczna na: wyżywienie, odzież i obuwie, środki czystości, opłaty związane z mieszkaniem, w przypadku dzieci w wieku szkolnym dochodzą koszty wyprawki szkolnej oraz wydatki związane ze szkołą jak np. komitet rodzicielski, klasowe, koszty wycieczek szkolnych, jeżeli osoba uprawniona do alimentów choruje należy doliczyć koszty związane z leczeniem). Oczywiście wyżej wymienione wydatki mają jedynie charakter przykładowy, bo potrzeby osób uprawnionych mogą być różne. Do pozwu należy załączyć dokumenty np. faktury, rachunki, paragony związane z ponoszonymi wydatkami ( w szczególności opłaty za mieszkanie ).
Jak już wcześniej wskazałam wysokość alimentów zależy także od możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej do alimentów, zatem osoby dochodzące tych świadczeń muszą wykazać ile taka osoba może zarobić przy dołożeniu należytej staranności, na jakiej stopie życiowej żyje, czy posiada wartościowe składniki majątkowe (czasami mogą być pomocne i wskazywać na dobrą sytuację pozwanego zdjęcia zamieszczone na portalach społecznościowych takich jak np. facebook).
Prawidłowe przygotowanie pozwu z pewnością bardzo ułatwi późniejsze przygotowanie do rozprawy. Należy opisać potrzeby osoby uprawnionej do alimentów i je jak najlepiej udokumentować. Jeżeli nie są znane zarobki osoby zobowiązanej do alimentów, można w pozwie zwrócić się do Sądu, aby zobowiązał pozwanego do przedłożenia zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach (Sąd robi to często z urzędu zatem nawet bez wniosku). Gdy pozwany ukrywa dochody przydatne mogą być dowody z zeznań świadków, jeżeli mają oni wiedzę o jego zarobkach i sytuacji majątkowej. Można także w pozwie złożyć wniosek, aby Sąd zwrócił się do Urzędu Pracy o informację czy jest praca dla osób z wykształceniem i doświadczeniem jakie posiada pozwany i za jakim wynagrodzeniem. Warto wówczas w pozwie wskazać jakie ma wykształcenie pozwany, w jakich zawodach pracował, jakie odbył szkolenia i kursy.

       Osoba zobowiązana do alimentów, z chwilą doręczenia jej odpisu pozwu może ustosunkować się do treści tego pisma procesowego. Może zakwestionować np. zasadność niektórych wydatków albo ich wysokość, a także przedłożyć dowody na okoliczność swoich potrzeb (ponoszonych przez siebie wydatków związanych z utrzymaniem). Jeżeli osoba zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych płaci alimenty dobrowolnie, często spotka się z dzieckiem, kupuje mu prezenty, to także warto w odpowiedzi na pozew zwrócić na to Sądowi uwagę. Oczywiście rzadko się zdarza, aby małoletnie dziecko, które domaga się alimentów, miało swój majątek i dochody, ale tego nie można wykluczyć. Czasami dziecko otrzymuje w spadku wartościowe przedmioty, które przynoszą dochód np. mieszkanie, które może być wynajmowane osobom trzecim. Wówczas osoba zobowiązana do alimentów, może także na taką okoliczność się powołać, co sąd powinien wziąć pod uwagę ustalając wysokość alimentów.

Zgodnie z art. 135 par. 3 krio na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają (zatem Sąd nie może pomniejszyć alimentów z uwagi na otrzymywanie przez uprawnionego tych świadczeń):
1) świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2016 r. poz. 169, 195 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60), podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
2) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
3) świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. poz. 195 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60 i 245);
4) świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1518 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60).
Zaświadczenie o zarobkach

Zaświadczenie o zarobkach 

Sąd najczęściej zobowiązuje strony do przedłożenia na rozprawę zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach za okres 3 miesięcy (czasem nawet 6 albo 12 miesięcy). Jak ktoś nie pracuje, powinien przedłożyć dokument z urzędu pracy, że jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna, natomiast jeżeli przyczyną pozostawania bez pracy jest choroba, to należy przedłożyć zaświadczenie lekarskie, z którego wynika niezdolność do pracy całkowita lub częściowa.

Przebieg rozprawy
Na rozprawie Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe m.in. przesłuchuje strony ustalając okoliczności, od których zależy wysokość alimentów. Sąd zapyta o potrzeby osoby uprawnionej do alimentów, o wysokość wydatków przeznaczanych na ten cel. Z całą pewnością w przypadku alimentów na rzecz małoletnich dzieci pojawią się pytania dotyczące zarobków rodziców. Nadto Sąd przeprowadzi dowody zawnioskowane przez strony, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Ugodowe załatwienie sprawy przed Sądem

Strony mają możliwość zawarcia ugody przed Sądem, wówczas nie zostanie wydany wyrok a postępowanie umarza się. Treść ugody jest odnotowana w protokole rozprawy i po nadaniu klauzuli wykonalności sąd  wysyła tytuł wykonawczy osobie uprawnionej do alimentów (uprawnia on do egzekucji komorniczej, jeżeli alimenty nie są płacone dobrowolnie).
Sylwia Zaręba
radca prawny
http://www.radca-poznan.eu
tel. 694 190 468