Skutki przedwczesnego odrzucenie spadku

Czy można odrzucić spadek zanim zostało się spadkobiercą? Zdarza się, że krewni nie mają ze sobą bliskich relacji i chcieliby po śmierci np. dziadka, dalszego wuja, jak najszybciej spadek odrzucić na wszelki wypadek, gdyby zostali spadkobiercami. Mają bowiem świadomość, że majątku nie ma, za to w grę mogą wchodzi długi. W przypadku gdy ktoś dochodzi do dziedziczenia dopiero na skutek odrzucenia spadku przez inną osobę ( np. dziecko dziedziczące z ustawy po swojej babci na skutek odrzucenia spadku przez swoją matkę) nie powinien odrzucać spadku przed krewnymi dziedziczącymi przed nim, może to bowiem skutkować uznaniem bezskuteczności takiego oświadczenia ( tj. takie oświadczenie o odrzuceniu spadku nie wywoła skutków prawnych, zajdzie takie stan jakby oświadczenia w ogóle nie złożono). Sąd Najwyższy w uchwale z 19.10.2019r. sygn. akt III CZP 36/18 wskazał, że „Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 k.c., jest bezskuteczne.”

Przepis art. 1015 § 1 k.c. stanowi, że odrzucenie spadku może być złożone w terminie sześciu miesięcy, obliczanym „od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.” Jest to termin zawity, z upływem którego wygasa uprawnienie do odrzucenia spadku. Podstawowym tytułem dziedziczenia jest testament. W wypadku dziedziczenia testamentowego termin określony w art. 1015 § 1 k.c. do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku rozpoczyna bieg w dniu, w którym spadkobierca dowiedział się, że został powołany do dziedziczenia w testamencie. W sytuacji gdy nie ma testamentu (np. nigdy go nie sporządzono lub został odwołany lub stwierdzono jego nieważność) i dochodzi do dziedziczenia z ustawy, spadkobierca ma 6 miesięcy na odrzucenie spadku od dnia kiedy dowiedział się o tytule swojego powołania. Dla spadkobiercy ustawowego dzień ten jest zwykle tożsamy z dniem dowiedzenia się przezeń o śmierci spadkodawcy (art. 924, 925 k.c.), gdy już wówczas nie była mu obca znajomość stosunków rodzinnych, na których opiera się powołanie go w określonej kolejności do dziedziczenia ustawy (art. 931 i n. k.c.). Jeżeli taki spadkobierca wiedział o istnieniu innych osób, które wyłączają go od dziedziczenia z ustawy, to omawiany termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku rozpocznie się później, to jest od dnia, w którym dowiedział się o uznaniu za niegodnego dziedziczenia spadkobiercy wyłączającego (art. 928 § 1 k.c.), czy też od dnia, w którym osoba mająca silniejsze od niego prawa spadkowe odrzuciła spadek (art. 1020 k.c.) np. wnuk dziedziczący po dziadku na skutek odrzucenia spadku przez rodzica.

Sylwia Zaręba

radca prawny

tel. 694190468

http://www.radca-poznan.eu

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka

Zdarza się, że spadkodawca zostawił same długi i nie chcemy, aby nasze małoletnie dziecko dziedziczyło taki spadek. Wprawdzie spadkobierca dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza jego odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (wartości pozostawionych w spadku przedmiotów), to jednak taka sytuacja nie chroni dziecka przed uwikłaniem go w spory sądowe (może być pozywany o zapłatę, co naraża go na przegranie kosztów procesu). W sytuacji, gdy z góry wiadomo, że wysokość długów przekracza wartość spadku, lepiej złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Na złożenie takiego oświadczenia rodzic ma 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedział się, że jego dziecko jest spadkobiercą.

Rodzic zgodnie z art. 101 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego musi mieć zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, gdyż jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Stosowanie do art. 583 k.p.c. – zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sąd udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.
W takim postępowaniu sąd oceni czy udzielenie zezwolenia będzie zgodne z dobrem dziecka, czy jego majątek nie ucierpi na skutek udzielenia zgody. Konieczne będzie wykazanie, że rzeczywiście wysokość długów przekracza wartość stanu czynnego spadku bądź wykazanie istnienia innych okoliczności, które przemawiają za uznaniem, że zgodne z dobrem dziecka będzie odrzucenie spadku.
W orzecznictwie pojawiły się rozbieżności co do tego, czy wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku zatrzymuje bieg terminu do odrzucenia spadku. Wskutek powyższego została w dniu 22 maja 2018 r. podjęta uchwała przez Sąd Najwyższy, sygn. akt III CZP 102/17, w której wskazano, że „Termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął.”
Podsumowując, rodzic powinien złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia kiedy dowiedział się, że jego dziecko dziedziczy, wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. Następnie niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia sądu rodzinnego wyrażającego zgodę, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Oświadczenie można złożyć w sądzie właściwym według miejsca zamieszkania dziecka albo przed notariuszem lub w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie spadku.
Sylwia Zaręba
Radca prawny
tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu