Skutki przedwczesnego odrzucenie spadku

Czy można odrzucić spadek zanim zostało się spadkobiercą? Zdarza się, że krewni nie mają ze sobą bliskich relacji i chcieliby po śmierci np. dziadka, dalszego wuja, jak najszybciej spadek odrzucić na wszelki wypadek, gdyby zostali spadkobiercami. Mają bowiem świadomość, że majątku nie ma, za to w grę mogą wchodzi długi. W przypadku gdy ktoś dochodzi do dziedziczenia dopiero na skutek odrzucenia spadku przez inną osobę ( np. dziecko dziedziczące z ustawy po swojej babci na skutek odrzucenia spadku przez swoją matkę) nie powinien odrzucać spadku przed krewnymi dziedziczącymi przed nim, może to bowiem skutkować uznaniem bezskuteczności takiego oświadczenia ( tj. takie oświadczenie o odrzuceniu spadku nie wywoła skutków prawnych, zajdzie takie stan jakby oświadczenia w ogóle nie złożono). Sąd Najwyższy w uchwale z 19.10.2019r. sygn. akt III CZP 36/18 wskazał, że „Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 k.c., jest bezskuteczne.”

Przepis art. 1015 § 1 k.c. stanowi, że odrzucenie spadku może być złożone w terminie sześciu miesięcy, obliczanym „od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.” Jest to termin zawity, z upływem którego wygasa uprawnienie do odrzucenia spadku. Podstawowym tytułem dziedziczenia jest testament. W wypadku dziedziczenia testamentowego termin określony w art. 1015 § 1 k.c. do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku rozpoczyna bieg w dniu, w którym spadkobierca dowiedział się, że został powołany do dziedziczenia w testamencie. W sytuacji gdy nie ma testamentu (np. nigdy go nie sporządzono lub został odwołany lub stwierdzono jego nieważność) i dochodzi do dziedziczenia z ustawy, spadkobierca ma 6 miesięcy na odrzucenie spadku od dnia kiedy dowiedział się o tytule swojego powołania. Dla spadkobiercy ustawowego dzień ten jest zwykle tożsamy z dniem dowiedzenia się przezeń o śmierci spadkodawcy (art. 924, 925 k.c.), gdy już wówczas nie była mu obca znajomość stosunków rodzinnych, na których opiera się powołanie go w określonej kolejności do dziedziczenia ustawy (art. 931 i n. k.c.). Jeżeli taki spadkobierca wiedział o istnieniu innych osób, które wyłączają go od dziedziczenia z ustawy, to omawiany termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku rozpocznie się później, to jest od dnia, w którym dowiedział się o uznaniu za niegodnego dziedziczenia spadkobiercy wyłączającego (art. 928 § 1 k.c.), czy też od dnia, w którym osoba mająca silniejsze od niego prawa spadkowe odrzuciła spadek (art. 1020 k.c.) np. wnuk dziedziczący po dziadku na skutek odrzucenia spadku przez rodzica.

Sylwia Zaręba

radca prawny

tel. 694190468

http://www.radca-poznan.eu

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka

Zdarza się, że spadkodawca zostawił same długi i nie chcemy, aby nasze małoletnie dziecko dziedziczyło taki spadek. Wprawdzie spadkobierca dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza jego odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (wartości pozostawionych w spadku przedmiotów), to jednak taka sytuacja nie chroni dziecka przed uwikłaniem go w spory sądowe (może być pozywany o zapłatę, co naraża go na przegranie kosztów procesu). W sytuacji, gdy z góry wiadomo, że wysokość długów przekracza wartość spadku, lepiej złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Na złożenie takiego oświadczenia rodzic ma 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedział się, że jego dziecko jest spadkobiercą.

Rodzic zgodnie z art. 101 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego musi mieć zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, gdyż jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Stosowanie do art. 583 k.p.c. – zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sąd udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.
W takim postępowaniu sąd oceni czy udzielenie zezwolenia będzie zgodne z dobrem dziecka, czy jego majątek nie ucierpi na skutek udzielenia zgody. Konieczne będzie wykazanie, że rzeczywiście wysokość długów przekracza wartość stanu czynnego spadku bądź wykazanie istnienia innych okoliczności, które przemawiają za uznaniem, że zgodne z dobrem dziecka będzie odrzucenie spadku.
W orzecznictwie pojawiły się rozbieżności co do tego, czy wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku zatrzymuje bieg terminu do odrzucenia spadku. Wskutek powyższego została w dniu 22 maja 2018 r. podjęta uchwała przez Sąd Najwyższy, sygn. akt III CZP 102/17, w której wskazano, że „Termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął.”
Podsumowując, rodzic powinien złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia kiedy dowiedział się, że jego dziecko dziedziczy, wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. Następnie niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia sądu rodzinnego wyrażającego zgodę, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Oświadczenie można złożyć w sądzie właściwym według miejsca zamieszkania dziecka albo przed notariuszem lub w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie spadku.
Sylwia Zaręba
Radca prawny
tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Ustanowienie spadkobiercy

Rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci można wyłącznie przez testament. Ustawodawca wprowadził zakaz testamentów wspólnych, co oznacza, że oświadczenie woli zawierające rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci może dotyczyć tylko jednej osoby. Nie jest zatem dopuszczalne, aby np. małżonkowie wspólnie sporządzili testament, każdy z nich powinien swoją ostatnią wolę zawrzeć w osobnym dokumencie. Spadkodawca ma swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem. Ta swoboda oznacza możliwość powołania dowolnej osoby ( z kręgu krewnych lub całkowicie obcych) o ile osoba ta żyje w chwili otwarcia spadku (tj. w chwili śmierci spadkodawcy), a w przypadku osób prawnych musi ona istnieć w chwili otwarcia spadku.
W testamencie do dziedziczenia można powołać jedną lub więcej osób. Jeżeli powołanie do spadku ma dotyczyć więcej niż jednej osoby, to spadkodawca powinien określić ich udziały Jeżeli tego nie zrobi każdy ze spadkobierców będzie dziedziczył w częściach równych. Nie jest konieczne wskazywanie imienia i nazwiska spadkobiercy, ale konieczne jest użycie takich określeń przez testatora, aby było możliwe zindywidualizowanie tej osoby np. „ spadek po mnie ma dziedziczyć mój najstarszy syn”. Spadkodawca może użyć w testamencie zwrotów jakichkolwiek, z których będzie wynikała wola powołania do dziedziczenia np. „powołuję do spadku, ustanawiam spadkobiercą po mnie”, przekazuję spadek po mnie”. Problemy pojawiają się przy użyciu określenia „zapisuję”. W takiej sytuacji może pojawić się wątpliwość czy spadkodawca miał zamiar ustanowić zapis czy też powołać spadkobiercę. Ten problem został jednak omówiony przy innym wpisie na blogu pt. „Rozporządzenie w testamencie poszczególnymi przedmiotami może oznaczać powołanie spadkobiercy”.
Spadkodawca nie może jednak powołać spadkobiercy pod warunkiem ( np. „ Ustawiam spadkobiercą mojego najstarszego syna pod warunkiem, że zawrze on związek małżeński) lub z zastrzeżeniem terminu. Takie zastrzeżenia uważa się za nie istniejące, chyba że z treści tego testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany. Wówczas takie zastrzeżenia spowodują nieważność testamentu.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament jak i jego poszczególne postanowienia. Odwołanie testamentu może nastąpić w sposób dorozumiany np. jeżeli w tym celu testator zniszczy taki dokument, lub też sporządzi nowy testament, w którym odwoła wcześniej spisaną ostatnią wolę.
Sylwia Zaręba radca prawny
www.radca-poznan.eu

Rozporządzenie w testamencie poszczególnymi przedmiotami może oznaczać powołanie spadkobiercy.

Spadkodawca powołując spadkobiercę do spadku najczęściej używa określeń „Ustanawiam moim spadkobiercą …… „ Powołuję do całości mego spadku….”, „ Chce, aby spadek  po mnie dziedziczył ……”.  Nie ma wówczas większych wątpliwości co do rzeczywistej woli spadkodawcy.

Zdarza się jednak ( i to stosunkowo często), że spadkodawca w testamencie wymieni poszczególne przedmioty majątkowe, które przeznaczy dla określonej osoby np. „Zapisuję córce mieszkanie, zaś synowi samochód.”  Zgodnie z  art.  948  k.c.  testament  należy  tak  tłumaczyć,  ażeby  zapewnić możliwie  najpełniejsze  urzeczywistnienie  woli  spadkodawcy.  Jeżeli  w  oparciu  o treść  testamentu  nie  można  w  sposób  jednoznaczny  ustalić  rzeczywistej  woli  spadkodawcy tj. czy spadkodawca ustanowił zapis czy też powołał spadkobiercę, a  rozporządzenia na rzecz określonej osoby  obejmują  prawie  cały  lub cały spadek, zastosowanie znajduje  reguła  wyrażona  w  art.  961  k.c.,  zgodnie z którą  ustawodawca wprowadza „domniemanie powołania spadkobiercy (spadkobierców). Spadkobierca będzie właścicielem także innych przedmiotów wchodzących w skład spadku, choć nie zostały wymienione w testamencie. Jeżeli zaś Sąd uznałby daną  osobę za zapisobiorcę, wówczas miałoby miejsce dziedziczenie ustawowe i spadkobiercy musieliby wykonać zapis na rzecz zapisobiercy np. przenieść na własność przedmiot zapisany w testamencie. W orzecznictwie przeważa pogląd, że to chwila sporządzenie testamentu decyduje o ustaleniu, czy rozporządzenie spadkodawcy wyczerpuje prawie cały spadek. Należy zatem ustalić stan spadku na dzień sporządzenia testamentu. ( np. uchwała SN z dnia 16.09.1993r.  III CZP 122/93, postanowienie SN z 28.10.1997r. I CKN 276/97).

Przykład: Spadkodawca w chwili śmierci był wdowcem  i miał dwie córki i syna.  Napisał testament, w którym wskazał, że  „Zapisuję najstarszej córce mieszkanie, zaś najmłodszej córce samochód.” W skład spadku oprócz mieszkania o wartości 200.000 zł i samochodu o wartości 100.000, wchodzi także niezbudowana działka o wartości 200.000 zł.

W takiej sytuacji nie możemy uznać, że spadkodawca rozporządził prawie całym majątkiem, gdyż nie objął ostatnią wolą cennego składnika majątkowego tj. działki o wartości 200.000 zł. Dojdzie do dziedziczenia ustawowego, każde z dzieci będzie dziedziczyć w 1/3.

Gdyby jednak w skład spadku wchodziło jedynie mieszkanie o wartości 200.000 zł i samochód o wartości 100.000 zł, należałoby uznać, że ma miejsce dziedziczenie na podstawie testamentu, najstarsza córka dziedziczyłaby w udziale wynoszącym 2/3, zaś najmłodsza w 1/3, syn nie dziedziczyłby po ojcu.       

Sylwia Zaręba radca prawny

www.radca-poznan.eu

 

Umowa o zrzeczenie się spadku

Umowne zrzeczenie się dziedziczenia jest jedynym dopuszczalnym wyjątkiem od przewidzianego w art. 1047 KC zakazu zawierania umów o spadek po osobie żyjącej.
Stronami umowy są: spadkodawca oraz osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych ( np. małżonek spadkodawcy, dziecko spadkodawcy).
Taka umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Wskutek zawarcia takiej umowy zrzekający się dziedziczenia oraz jego zstępni (dzieci, wnuki) są wyłączone od dziedziczenia, nie przysługuje im zatem także prawo do zachowku.

Testament własnoręczny

Osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych (osoba pełnoletnia, która nie jest ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie) może sporządzić testament, w którym rozporządzi majątkiem na wypadek śmierci.

Wymogi formalne testamentu własnoręcznego.
Testament własnoręczny musi być napisany przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym.Testament musi zawierać datę i podpis spadkodawcy. Brak daty nie pociąga ze sobą nieważności testamentu, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Powołanie spadkobiercy.
W testamencie spadkodawca może powołać spadkobierców do dziedziczenia, ale może także sporządzić testament negatywny, w którym tylko wyłączy od dziedziczenia określone osoby, które są spadkobiercami ustawowymi.
Spadkodawca ma swobodę, jeżeli chodzi o ustanowienie spadkobiercy. Może nim być osoba fizyczna (człowiek) lub prawna. Spadkobierca może powołać do całości spadku lub części tylko jednego lub kilku spadkobierców.
Dziecko nienarodzone nabywa spadek pod warunkiem, że urodzi się żywe. Można  ustanowić jako spadkobiercę osobę prawną, która nie istnieje w chwili sporządzenia testamentu, ale  dotyczy to tylko fundacji, która w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu powinna zostać wpisana do rejestru.

Zapis
Testament może zawierać zapisy tj. zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia na rzecz określonej osoby świadczenia pieniężnego np. zapłaty określonej kwoty, przeniesienia własności samochodu.

Polecenie
Można także zawrzeć w testamencie polecenie oznaczonego działania lub zaniechania nie czyniąc nikogo wierzycielem.
Wykonania polecenia mogą żądać jedynie spadkobiercy, wykonawca testamentu i wyjątkowo gdy polecenie ma na względzie interes społeczny także właściwy organ państwowy.

Wydziedziczenie
W przypadku, gdy zachodzą postawy do wydziedziczenia tj. pozbawienia prawa do zachowku i spadkodawca chce skorzystać z tej instytucji, w testamencie należy wskazać kogo i z jakiej przyczyny pozbawia się prawa do zachowku. Przyczyny wydziedziczenia zostały wskazane w art. 1008 k.c.

Odwołanie testamentu
Testament może być w każdej chwili odwołany w całości lub w części.
www.radca-poznan.eu

ZACHOWEK

Roszczenie o zapłatę zachowku powstaje, gdy uprawniony nie otrzymał go w innej postaci niż powołanie do spadku. Nadto uprawnieni do zachowku mogą być także spadkobiercy dochodzący do dziedziczenia, jeżeli ich udział w spadku nie pokrywa należnego im zachowku.

Zgodnie z art. 991 par. 1 kodeksu cywilnego (zwanego dalej k.c.) uprawnieni do zachowku są:
– małżonek
– zstępni ( np. dzieci spadkodawcy)
– rodzice spadkodawcy
Warunkiem prawa do zachowku w przypadku wyżej wskazanych osób jest to, aby były one uprawnione do dziedziczenia z ustawy. Zgodnie z art. 931 par. 1 k.c. dziecko dziedziczy z ustawy po zmarłym rodzicu, zatem należy mu się zachowek.

Nie są uprawnione do zachowku:
– osoby uznane za niegodnych,
– osoby, które zrzekły się dziedziczenia,
-osoby wydziedziczone przez spadkodawcę,
– małżonek, który został wyłączony od dziedziczenia w trybie art. 940 k.c.

Wysokość zachowku
Zachowek odpowiada wartości połowy lub dwóch trzecich udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Prawo do dwóch trzecich udziału spadkowego mają tylko osoby małoletnie lub trwale niezdolne do pracy.
Obliczając wysokość zachowku ustalamy czystą wartość spadku tj. od aktywów odejmujemy długi spadkowe. Nie uwzględniamy jednak zapisów i poleceń, choć stanowią one długi spadkowe. Do spadku doliczamy także darowizny, ale nie wszystkie. Nie doliczamy do spadku:
– drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych,
– darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku
– darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku
– darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa, jeżeli zachowek obliczany jest dla małżonka
– jeżeli zachowek obliczany jest dla zstępnego, nie uwzględniamy darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.

Przykład 1: Po spadkodawcy spadek odziedziczyło dwóch pełnoletnich synów A i B, jeden z nich tj. B otrzymał za życia spadkodawcy darowiznę o wartości 100.000zł. W spadku nie pozostały żadne wartościowe przedmioty. W tej sytuacji A ma prawo żądać zachowku od B. Do spadku należy zaliczyć wartość dokonanej darowizny w wysokości tj. 100.000zł. A ma prawo żądać od B kwoty 25.000zł ( ¼ z kwoty 100.000zł).

Przykład 2: Spadkodawca miał dwóch pełnoletnich synów A i B oraz żonę, zostawił testament, w którym do spadku powołał tylko syna A. Za życia dokonał darowizny domu o wartości 300.000zł na rzecz syna A. W spadku pozostał drugi dom o wartości 600.000zł. W tej sytuacji prawo do zachowku ma B oraz żona spadkodawcy. Ponieważ zgodnie z art. 991 par. 1 k.c. udział każdego ze spadkobierców, gdyby dziedziczyli z ustawy wynosiłby 1/3. Zachowek zaś wynosi ½ tego co by otrzymali w spadku, należny zachowek to 1/6 wartości spadku. Wartość spadku wynosi 900.000zł ( 600.000+ 300.000 – zaliczamy darowiznę na rzecz A). Zachowek B i żony spadkodawcy wynosi po 150.000zł ( tj. 1/6 kwoty 900.000).

Zaliczanie darowizn na poczet należnego zachowku
Na należny zachowek zalicza się zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku.

Przykład: Spadkodawca miał syna A i B, do spadku powołał tylko B. Za życia podarował B samochód o wartości 50.000zł. Spadek stanowi dom o wartości 300.000zł, doliczmy na potrzeby zachowku wartość darowizny w kwocie 50.000zł. Zatem na potrzeby zachowku substrat spadku wynosi 350.000zł. B dziedziczyłby z ustawy spadek o wartości 175.000zł, ale zachowek wynosi ½ tej kwoty, co stanowi 87.500zł. Teraz należy zaliczyć na poczet zachowku darowiznę dokonaną na rzecz B w kwocie 50.000zł. Zatem B ma roszczenie do A o zachowek w kwocie 37.500zł ( 87.500zł – 50.000zł).

Przedawnienie roszczenia o zachowek
Roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

www.radca-poznan.eu

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka

Zdarza się, że spadkodawca zostawił same długi i nie jesteśmy zainteresowani nabyciem spadku.
W takiej sytuacji należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Jeżeli posiadamy dzieci musimy pamiętać, że z chwilą gdy odrzucimy spadek, nasz udział spadkowy dziedziczą nasi zstępni.  Wprawdzie małoletnie dzieci dziedziczą spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za ewentualne długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (czyli aktywów spadku), to jednak nie można zapominać, że koszt takiego spisu wykonanego przez komornika nie jest niski i obciąża spadkobiercę. Stąd jeżeli z góry wiadomo, że wysokość długów przekracza wartość spadku, lepiej złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Termin złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku
Termin do założenia oświadczenia o odrzuceniu spadku jest krótki, wynosi 6 miesięcy od momentu, gdy spadkobierca dowiedział się o tytule powołania. W przypadku, gdy małoletnie dziecko staje się spadkobiercą na skutek złożenia przez rodzica oświadczenia o odrzucenia spadku, termin należy liczyć od dnia złożenia takiego oświadczenia.

Gdzie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku może zostać złożone przed notariuszem bądź przez sądem.

Zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu dziecka
Rodzic zgodnie z art. 101 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego musi mieć zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, gdyż jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Stosowanie do art. 583 k.p.c. – zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sąd udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.
W takim postępowaniu sąd oceni czy udzielenie zezwolenia będzie zgodne z dobrem dziecka, czy jego majątek nie ucierpi na skutek udzielenia zgody. Konieczne będzie wykazanie, że rzeczywiście wysokość długów przekracza wartość stanu czynnego spadku.

Postępowanie w sprawie o wyrażanie zgody na odrzucenie spadku a 6 miesięczny termin z art. 1015 par. 1 k.c.
Zdarza się, że sąd wyda stosowną zgodę już po upływie pół roku od momentu, kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule powołania. Co w takiej sytuacji? Jeszcze tak niedawno sądy postępowały różnie i nie zawsze z korzyścią dla małoletniego. W dniu 20.11.2013r. w sprawie I CSK 329/13 zostało wydane przez Sąd Najwyższy postanowienie, z którego wynika, że termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletniego, rozpoczynający bieg od dnia, w którym jego przedstawiciel ustawowy dowiedział się o tytule powołania do dziedziczenia, ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym w przedmiocie uzyskania zgody na odrzucenie spadku.  Przykład:  Rodzic po upływie 3 miesięcy od momentu dowiedzenia się o dziedziczeniu przez dziecko spadku wystąpił do sądu o stosowną zgodę na odrzucenie spadku. Na czas trwania postępowania termin z art. 1015 par. 1 k.c.  ulega zawieszeniu. Po uprawomocnieniu się postanowienia termin biegnie dalej, zatem rodzic ma jeszcze 3 miesiące na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka.

Postanowienie prawomocne i co dalej?
Po otrzymaniu prawomocnej zgody sądu na odrzucenie spadku, należy przed upływem ustawowego terminu biegnącego dalej po wydaniu przedmiotowego zezwolenia, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie lub przed notariuszem z powołaniem na otrzymaną zgodę sądu

    www.radca-poznan.eu

 

Postępowanie spadkowe – stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku

Postępowanie spadkowe jest dwuetapwe. W pierwszej kolejności w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku ustala się krąg spadkobierców oraz wielkość przypadających im udziałów. Sąd bada czy spadkodawca pozostawił testament, jeżeli powstanie spór o ważność testamentu, sąd rozstrzyga go w toku postępowania. Nadto w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny oraz przedmiot tego zapisu.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się we właściwym sądzie spadku, którym zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego będzie sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.
Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wynosi 100zł. Wniosek może złożyć każdy kto ma w tym interes np. uprawnieni do zachowku, spadkobiercy, wierzyciele spadkodawcy. W postępowaniu powinni wziąć udział wszystkie osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.
Można także zrezygnować z drogi sądowej i udać się do notariusza, który sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, o ile zostaną spełnione przesłanki określone w ustawie.
Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie aktu dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Drugi etap to dział spadku, który może być sądowy bądź umowny. Przeprowadzenie działu ma na celu przede wszystkim doprowadzenie do tego, aby przestała istnieć pomiędzy współspadkobiercami wspólność wynikająca z dziedziczenia.
Sądowy dział spadku
Prawo do wystąpienia z wnioskiem o dział spadku nie jest ograniczone żadnym terminem. Z takim wnioskiem może wystąpić każdy ze współspadkobierców, a także nabywca udziału w spadku.  W tym postępowaniu sąd ustala skład i wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku i przyznaje poszczególnym spadkobiercom przedmioty lub prawa majątkowe. W wyniku działu spadku poszczególni spadkobiercy stają się wyłącznymi podmiotami przyznanych im praw majątkowych dotychczas objętych wspólnością. Przedmiotem działu spadku są jedynie aktywa, nie dzieli się zatem długów spadkowych np. wynikających z zaciągniętego przez spadkodawcę kredytu.
Dział spadku powinien objąć co do zasady cały majątek spadkowy, jednakże z ważnych powodów podział taki może być ograniczony do części spadku (np. gdy istnieją wątpliwości czy określony przedmiot stanowił własność spadkodawcy)
Podział majątku spadkowego między spadkobiercami może być dokonany jednym z trzech sposobów:
1) przez podział fizyczny spadku między wszystkich spadkobierców odpowiednio do wielkości ich udziałów spadkowych;
2) przez przyznanie jednemu lub kilku spadkobiercom składników spadku z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców;
3) przez podział cywilny spadku, a więc sprzedaż spadku osobie trzeciej spoza kręgu spadkobierców i podział uzyskanej kwoty między spadkobierców odpowiednio do wielkości ich udziałów spadkowych.
W razie ustalenia spłat i dopłat sąd określa sposób i termin ich uiszczenia, możliwe jest rozłożenie spłat i dopłat na raty, jednakże na czas nie dłuższy niż 10 lat.
Na poczet schedy zalicza się poczynione przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców ustawowych darowizny (spadkodawca może postanowić o zwolnieniu darowizny z obowiązku zaliczenia np. w testamencie lub w umowie darowizny).
W postępowaniu działowym sąd może orzekać o istnieniu zapisów, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, o wzajemnych roszczeniach między współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, dokonanych nakładów na spadek, spłaconych długów spadkowych.
Stan spadku ustala się z chwili jego otwarcia, ale według cen rynkowych obowiązujących w dniu orzekania o dziale. Jeżeli uczestnicy postępowania zgodnie określą wartość przedmiotów spadkowych, jest to dla sądu wiążące, w razie sporu co do wartości ocenia się ja na podstawie opinii biegłego. Opłata sądowa od wniosku o dział spadku wynosi 500zł, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę w kwocie 300zł.
Umowny dział spadku
Umowny dział spadku jest możliwy, gdy zainteresowani będą zgodni co do konieczności działu oraz co do tego jakie przedmioty mają przypaść poszczególnym uprawnionym, czy podział ma nastąpić w drodze działu faktycznego czy też cywilnego polegającego na sprzedaży określonego przedmiotu majątkowego i podzieleniu uzyskanej sumy. Zgodna wola musi także dotyczyć wysokości i sposobu zapłaty ewentualnych spłat i dopłat. Umowa może być zawarta w formie dowolnej chyba, że ustawa stanowi inaczej np. gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
radca prawny Sylwia Zaręba

www.radca-poznan.eu

Ocena skuteczności zapisu windykacyjnego

 Zapis windykacyjny został wprowadzony  ustawą z dnia 18.03.2011r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.   Skutki prawne zapisu windykacyjnego i zwykłego zapisu są różne,  w przypadku zapisu windykacyjnego osoba nabywa przedmiot zapisu  już  z chwilą otwarcia spadku ( z chwilą śmierci spadkodawcy), natomiast zapis zwykły jedynie zobowiązuje spadkobiercę (ustawowego lub testamentowego) do spełnienia na rzecz oznaczonej osoby (zapisobiorcy zwykłego) określonego świadczenia. 

Sąd Najwyższy 07.02.2014r.  w sprawie  III CZP 95/13  podjął uchwałę, zgodnie z którą  „Skuteczność zapisu windykacyjnego podlega ocenie na podstawie prawa obowiązującego w chwili otwarcia spadku.”   W sprawie, w której podjęto przedmiotową uchwałę zapis został umieszczony w testamencie notarialnym sporządzonym jeszcze przed wejściem w życie cyt. ustawy  z dnia 18.03.2011r., ale otwarcie spadku nastąpiło już po wejściu w życie nowych przepisów.  Zatem zdaniem Sądu Najwyższego oceny  skuteczności zapisu windykacyjnego dokonujemy nie  na podstawie prawa jakie obowiązywało w dacie jego sporządzenia, ale na podstawie prawa  z daty śmierci spadkodawcy tj. z daty otwarcia spadku.   Nadto w przedmiotowej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że „Jeżeli sąd w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku nie orzekł o zapisie windykacyjnym, uczestnik postępowania może wystąpić z odrębnym wnioskiem o stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.”

radca prawny Sylwia Zaręba

www.radca-poznan.eu