Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka

Zdarza się, że spadkodawca zostawił same długi i nie chcemy, aby nasze małoletnie dziecko dziedziczyło taki spadek. Wprawdzie spadkobierca dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza jego odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (wartości pozostawionych w spadku przedmiotów), to jednak taka sytuacja nie chroni dziecka przed uwikłaniem go w spory sądowe (może być pozywany o zapłatę, co naraża go na przegranie kosztów procesu). W sytuacji, gdy z góry wiadomo, że wysokość długów przekracza wartość spadku, lepiej złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Na złożenie takiego oświadczenia rodzic ma 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedział się, że jego dziecko jest spadkobiercą.

Rodzic zgodnie z art. 101 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego musi mieć zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, gdyż jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Stosowanie do art. 583 k.p.c. – zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sąd udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.
W takim postępowaniu sąd oceni czy udzielenie zezwolenia będzie zgodne z dobrem dziecka, czy jego majątek nie ucierpi na skutek udzielenia zgody. Konieczne będzie wykazanie, że rzeczywiście wysokość długów przekracza wartość stanu czynnego spadku bądź wykazanie istnienia innych okoliczności, które przemawiają za uznaniem, że zgodne z dobrem dziecka będzie odrzucenie spadku.
W orzecznictwie pojawiły się rozbieżności co do tego, czy wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku zatrzymuje bieg terminu do odrzucenia spadku. Wskutek powyższego została w dniu 22 maja 2018 r. podjęta uchwała przez Sąd Najwyższy, sygn. akt III CZP 102/17, w której wskazano, że „Termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął.”
Podsumowując, rodzic powinien złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia kiedy dowiedział się, że jego dziecko dziedziczy, wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. Następnie niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia sądu rodzinnego wyrażającego zgodę, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Oświadczenie można złożyć w sądzie właściwym według miejsca zamieszkania dziecka albo przed notariuszem lub w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie spadku.
Sylwia Zaręba
Radca prawny
tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka w trakcie sprawy rozwodowej

Nie ma katalogu istotnych spraw dziecka. Jest to pojęcie nieostre. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że to są sprawy dotyczące przykładowo: wyboru przyszłego zawodu a także szkoły i zajęć dodatkowych, zmiany miejsca zamieszkania i pobytu, zmiany imienia i nazwiska dziecka, sposobu leczenia, wyjazdu dziecka poza granice RP, decyzji w sprawie wydania paszportu. Są to zatem ważne sprawy, które dotyczą sytuacji dziecka, są związane z pieczą nad dzieckiem (opieką, wychowaniem, kształceniem) oraz z majątkiem dziecka. W sytuacji braku porozumienia rodziców co do istotnych spraw dziecka, rozstrzyga sąd.
Choć orzecznictwo co do właściwości sądu w sprawie o rozstrzygniecie istotnej sprawy dziecka w trakcie trwania sprawy rozwodowej nie jest jednolite (czy sąd rejonowy jako sąd opiekuńczy czy sąd okręgowy rozpoznający sprawę o rozwód), wydaje się, że najbardziej trafne jest stanowisko, że wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy, który prowadzi sprawę rozwodową. Kwestia ta jest istotna, gdyż wydanie postanowienia przez sąd rejonowy w sprawie, w której wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy powoduje, że postępowanie obarczone jest wadą nieważności.
Właściwość sądu prowadzącego sprawę o rozwód wynika z art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej krio) w zw. z art. 445 (1) kodeksu postępowania cywilnego zwanego dalej kpc,  zgodnie z którym sąd rozwodowy rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. Stosowanie do art. 97 krio „Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.” W toku sprawy o rozwód funkcję sądu opiekuńczego sprawuje sąd rozwodowy. Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka jest elementem wykonywania władzy rodzicielskiej. Z kolei zgodnie z art. 445 (1) § 1 kpc  „Jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. W razie potrzeby orzeczenia o władzy rodzicielskiej lub o kontaktach stosuje się przepisy o postępowaniu zabezpieczającym.” Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia 30.09.2013r. w sprawie I ACz 1586/13 (publik. lex nr 1416262 oraz http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl) na skutek zażalenia na postanowienie XII Ns 193/13, gdzie Sąd Okręgowy w Poznaniu pomimo prowadzonej sprawy o rozwód uznał się niewłaściwy do rozstrzygnięcia o istotnej sprawie dziecka – wyborze szkoły, uchylił zaskarżone postanowienie i wskazał, że „Zgodnie z § 1 art. 445 (1) k.p.c. jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. Przepis ten koreluje z art. 58 § 1 k.r.o., zgodnie z którym w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. W trakcie sprawy o rozwód sąd rozpatrujący ją przejmuje bowiem funkcje sądu opiekuńczego. Władza rodzicielska obejmuje zaś obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania go. Trafnie więc podnosi skarżący, że wybór szkoły dziecka przez strony jest z jednym z elementów jej wykonywania, kluczowym dla rozwoju małoletniego, o której powinien, w sytuacji braku porozumienia rodziców, rozstrzygnąć sąd rozwodowy.”  Dalej w uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że pismo nazwane wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, powinno być uznane za wniosek o udzielenia zabezpieczenia w toku postępowania rozwodowego poprzez wydanie orzeczenia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej stron w toku postępowania rozwodowego. Sąd wskazał, że możliwość wydania takiego orzeczenia wprost zaś wynika z art. 445 (1)  § 1 zdanie 2 k.p.c. Aprobująco o tym kierunku wykładni tj. rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka przez sąd rozwodowy w trybie zabezpieczenia wypowiedział się też J. Pawliczak w artykule „ Sąd właściwy do rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka w toku procesu o rozwód lub separację, MOP 2019, nr 1, s. 19 i n”.  Podobne stanowisko wyraził też Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 24.06.2020r. w sprawie II Ca 630/20. Należy także wskazać na  art. 755 § 1 kpc, zgodnie z którym  jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni.
Opłata od wniosku o zabezpieczenia na dzień 18.08.2020r. wynosi 100 zł.

Sylwia Zaręba
Radca prawny
Tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu

Alimenty dla małżonka.Podstawa prawna roszczeń.

W trakcie trwania małżeństwa obowiązek wzajemnej pomocy (także finansowej) między małżonkami reguluje art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej KRO).   Małżonek, który nie otrzymuje pomocy finansowej od drugiego małżonka może wystąpić z powództwem o zaspokojenie potrzeb rodziny.  Są sporne stanowiska co do prawa małżonka do uzyskania świadczeń na podstawie wyżej wskazanego przepisu w przypadku braku wspólnego pożycia (separacja faktyczna) i wspólnych małoletnich dzieci.  Ja skłaniam się do tych poglądów, że także w takiej sytuacji dopóki trwa małżeństwo można żądać określonej kwoty tytułem zaspokojenia potrzeb rodziny  (por. uchwała SN III CZP 91/86).  Okoliczność, że małżonek pozostający w separacji faktycznej i nie obarczony obowiązkiem wychowania dzieci, jest zdolny do pracy zarobkowej i bądź pracuje bądź ma możność taką pracę uzyskać, sama przez się nie pozbawia go roszczenia do współmałżonka na podstawie art. 27 KRO o zaspokojenie swych potrzeb w zakresie odpowiadającym zasadzie równej stopy życiowej małżonków (por. uchwała SN III CZP 49/76).

W przypadku, gdy małżonkowie pozostają jeszcze we wzajemnym pożyciu można w trybie art. 28 KRO złożyć wniosek do sądu o nakazanie wypłaty wynagrodzenia albo innych należności (np. emerytura, renta), które przypadają małżonkowi nierealizującemu obowiązku zaspokojenia potrzeb rodziny, do rąk drugiego małżonka.

W trakcie trwania sprawy rozwodowej można zgłosić żądanie alimentów na wypadek orzeczenia rozwodu  na podstawie art. 60 KRO, ale ich wymagalność (obowiązek zapłaty) powstanie dopiero w chwili uprawomocnienia się wyroku.  Aby wcześniej otrzymywać świadczenia należy zgłosić  w trakcie trwania procesu o rozwód wniosek o zabezpieczenie potrzeb rodziny w trybie art. 27 KRO.

Pozew o alimenty można także złożyć po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.

Zobowiązany do dostarczania środków utrzymania swemu rozwiedzionemu małżonkowie jest:

1. małżonek ponoszący winę w rozkładzie pożycia
2. małżonek nieponoszący winy w rozkładzie pożycia, o ile drugi małżonek także nie ponosi winy

      W przypadku rozwodu z winy obu stron, bądź w przypadku braku winy po stronie obojga małżonków,  przesłanką alimentów jest niedostatek drugiego małżonka.  Jeżeli rozwód orzeczono z wyłącznej winy jednego małżonka, drugi małżonek – niewinny, ma prawo do alimentów także, gdy nie pozostaje w niedostatku,  ale jego sytuacja ulegała pogorszeniu na skutek rozwodu.

   Wysokość alimentów  zależy od możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej do ich uiszczania a także od usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej.

Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami wygasa: a) wskutek zawarcia przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa, b) z upływem lat pięciu od orzeczenia rozwodu, gdy zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności obowiązek ten ulegnie przedłużeniu.

www.radca-poznan.eu

Separacja i jej skutki

Separacja może stanowić alternatywę dla małżonków, którzy z różnych powodów np. religijnych, nie chcą orzeczenia rozwodu. Skutki separacji poza ustaniem małżeństwa są zbliżone do skutków rozwodu.

Sąd może orzec separację, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia rozumiany jako więź emocjonalna (uczucie miłości), więź fizyczna (współżycie płciowe), więź gospodarcza (prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego). Sąd Najwyższy stwierdził jednak, że gdy przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej (np. wspólnego mieszkania) wywołane zostało szczególnymi okolicznościami (Uchwała Całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1955 r. I CO. 5/55).

Sąd może oddalić żądanie  orzeczenia separacji, jeżeli mogłoby ucierpieć dobro  małoletnich dzieci albo z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Separacja na zgodny wniosek małżonków

W sytuacji, gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków. Wówczas sprawa toczy się w postępowaniu nieprocesowym.  Właściwy do  rozpoznania sprawy jest Sąd Okręgowy  według miejsca zamieszkania małżonków, a w przypadku braku takiej podstawy – według miejsca ich pobytu. W sytuacji gdy brak wspólnego zamieszkania albo pobytu małżonków, wniosek należy zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków zgodnie z art. 508 kpc. Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł.

Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym przypadku następują skutki takie same, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Separacja w procesie

Jeśli nie ma zgodnego wniosku małżonków albo posiadają oni małoletnie dzieci  sprawa o separację jest rozpoznawana w procesie. Wyłącznie właściwy do  rozpoznania sprawy jest Sąd Okręgowy  według ostatnie wspólnego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym ma jeszcze miejsce zamieszkania lub pobytu. W przypadku braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli nie i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Opłata sądowa od pozwu wynosi 600 zł

Sąd może zaniechać orzeczenia o winie tylko na zgodne żądanie małżonków.

Skutki separacji

Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód z pewnymi wyjątkami.

Ustaje obowiązek wspólnego pożycia. Sąd może orzec o alimentach na rzecz małżonka, a także z urzędu orzeka o obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania małoletnich dzieci. Sąd orzeka o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Jeżeli małżonkowie mają wspólne mieszkanie, sąd orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania na czas wspólnego w nim zamieszkiwania małżonków. Następuję między małżonkami rozdzielność majątkowa – dopuszczalny jest podział majątku wspólnego. W przypadku śmierci jednego z małżonków, drugi małżonek nie dziedziczy po nim z mocy ustawy  (art. 935 ¹ k.c.)

Jeżeli chodzi o odrębności w skutkach między rozwodem a separacją, to  małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Jeżeli wymagają tego względy słuszności małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. W orzecznictwie wskazuje się, że pomimo separacji małżonkowie nadal mają obowiązek wierności względem siebie (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 09.09.2009r.  I ACa 565/09). Jako uzasadnienie takiego stanowiska przyjmuje się, że separacja ma stworzyć warunki do restytucji związku małżeńskiego. Ja jednak uważam inaczej. Gdyby ustawodawca chciał utrzymać ten obowiązek, to wprowadziłby podobne uregulowanie jak w przepisie art. 61 (4) par. 3 krio, w którym wskazano na obowiązek wzajemnej pomocy.

Ważne, że pomimo separacji zgodnie z wyrokiem NSA w Warszawie z dnia 23.04.2008r. II FSK 373/07 małżonkowie nadal pozostają zakwalifikowani do I grupy podatkowej.

Separacja  w świetle dominującego stanowiska w orzecznictwie  wyklucza uzyskanie prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu ( tak np. SA w Katowicach w wyroku z dnia 13.02.2008r.  III AUa 757/07, NSA w wyroku z 25.01.2007r. II GSK 273/06), chyba że małżonka miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Natomiast zgodnie z uchwałą SN z dnia 17.01.2012r. w sprawie I UZP 8/11 „Prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje na podstawie art. 77 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) także w razie śmierci małżonka pozostającego w separacji w rozumieniu art. 61⁴ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.” Sąd Najwyższy wskazał, że „Spośród obowiązków, jakimi obciążeni są względem siebie małżonkowie pozostający w separacji, najbardziej doniosłe znaczenie z punktu widzenia prawa do zasiłku pogrzebowego ma obowiązek wzajemnej pomocy, gdy tego wymagają względy słuszności (art. 61⁴ § 3 k.r.o.). Obowiązek ten, jak podkreślono w doktrynie, dotyczy nie tylko sfery materialnej, ale i duchowej, np. wsparcia moralnego w razie choroby. Małżonkowie pozostający w separacji mają zatem nie tylko moralny, ale także prawny obowiązek niesienia sobie pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Może być to przeniesione na obowiązek pochowania zmarłego małżonka pozostającego w separacji, ponieważ tak nakazują względy moralne, obyczajowe, kulturowe i cywilizacyjne (także-religijne).”

www.radca-poznan.eu

 

 

 

Ubezwłasnowolnienie całkowite z powodu zaburzeń psychicznych

Osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu tylko w interesie osoby, która ma być ubezwłasnowolniona i mając na względzie jej dobro.

Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń (sygn. akt I CR 297/71) wskazał, że nie każda choroba psychiczna skutkuje ubezwłasnowolnieniem. Należy brać pod uwagę rodzaj i stopień nasilenia choroby oraz od indywidualne objawy występujące u danej osoby.

Mimo istnienia przesłanek z art. 13 k.c. prowadzących do całkowitego ubezwłasnowolnienia, Sąd może oddalić żądanie ubezwłasnowolnienia, jeżeli sytuacja życiowa chorego jest ustabilizowana, ma on zapewnioną dostateczną opiekę faktyczną i nie zachodzi potrzeba podjęcia żadnych działań wymagających ustanowienia opieki prawnej, a orzeczenie ubezwłasnowolnienia mogłoby prowadzić do zakłócenia wbrew interesom chorego korzystnie uregulowanej sytuacji faktycznej (por. post. SN z dnia 5.1.77 r., I CR 450 / 76, LEX nr 7895).

Ubezwłasnowolnienie całkowite powoduje, że czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną są nieważne, chyba że dotyczą umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. zakup żywności)  i nie pociągają za sobą rażącego pokrzywdzenia  osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie składa się do Sądu Okręgowego właściwego według miejsca zamieszkania osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona.

Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku są:

1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;

2) jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;

3) jej przedstawiciel ustawowy.

Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego.

Do wniosku należy dołączyć  świadectwo lekarskie wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinię psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.

www.radca-poznan.eu

Rozwód a długi małżonków

Osoby, które się rozwiodły często proszą mnie o pomoc w rozliczeniu długów zaciągniętych na budowę wspólnego domu albo zakup wspólnego mieszkania. Najczęściej problem dotyczy zobowiązań zabezpieczonych hipoteką i jedynie częściowo spłaconych.
Jeżeli dług został zaciągnięty przez oboje małżonków, to jego spłacenie w całości albo w części z majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej nie powoduje żadnych rozliczeń między małżonkami. Natomiast w przypadku spłaty długu w całości lub w części po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (np. na skutek rozwodu albo zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej bądź orzeczenia sądu) małżonek, który spłacił taki dług może żądać rozliczenia. Do takiej sytuacji dochodzi dość często po rozwodzie, gdyż umowy kredytowe na sfinansowanie mieszkania są najczęściej zawierane na 25 bądź więcej lat. Małżeństwo ustaje, ale kredyt trzeba spłacać nadal.
W sytuacji gdy długi wiążą się z majątkiem wspólnym np. kredytem zaciągniętym na wspólne mieszkania i część długu zostanie spłacona przez małżonka po rozwodzie, to rozliczenie następuje w oparciu o odpowiednie stosowanie art. 207 k.c. Takie roszczenie o zwrot połowy spłaconego kredytu stosowanie do art. 686 kpc w zw. z art. 567 par. 3 kpc podlega rozpoznaniu w sprawie o podział majątku wspólnego. Małżonek ma prawo do zwrotu od drugiego małżonka połowy spłaconego przez sobie długu. Zatem przy rozpoznaniu wniosku o podział majątku wspólnego można złożyć wniosek o rozliczenie tak dokonanych nakładów na majątek wspólny. Takie rozliczenie jest także możliwe bez wnoszenia sprawy o podział majątku wspólnego np. w procesie o zapłatę.
Uwaga! W postępowaniu o podział majątku wspólnego nie można ze skutkiem wobec wierzyciela zwolnić z zobowiązania jednego małżonka i obciążyć tym obowiązkiem drugiego. Często słyszę pytanie: Czy sąd może byłego małżonka zwolnić od obowiązku spłaty takiego wspólnego długu zaciągniętego na sfinansowanie wspólnego mieszkania? Niestety sąd nie może tego uczynić. W takiej sprawie nie można stosować art. 30 par. 2 zd. 1 krio, który stanowi, że „Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął.” Przepis ten bowiem dotyczy tylko zobowiązań związanych z zaspokojeniem zwykłych potrzeb rodziny (tj. normalnych, codziennych potrzeb rodziny np. zakup żywności) i nie obejmuje należności związanych z zakupem nieruchomości. W praktyce sądowej zdarza się, że sąd dopuszcza możliwość zawarcia ugody między małżonkami, w której jeden z byłych małżonków zobowiązuje się wobec drugiego, że spłaci kredyt mieszkaniowy samodzielnie. Taka umowa wywoła jednak jedynie skutek tylko między osobami, które umowę zawarły i nie wpływa na sytuację wierzyciela- chyba, że wyraziłby na to zgodę. Wówczas można zastosować instytucję zwolnienia z długu art. 519 par. 2 pkt 2 kc (bank może, ale nie musi wyrazić zgody na spłatę kredytu tylko przez jednego z małżonków zawierających umowę kredytową).

www.radca-poznan.eu

Sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej

W sytuacji, gdy małżonkowie zgodnie wyrażają wolę ustanowienia rozdzielności majątkowej, mogą udać się do notariusza, który sporządzi stosowną umowę. W przypadku braku zgody jednego z małżonków lub chęci ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną konieczne jest wydanie orzeczenia przez sąd.
Sąd Najwyższy dopuszcza zniesienie wspólności z datą wsteczną, jeżeli powództwo zostało wniesione przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego ( por. uchwałę III CZP 161/93 i III CZP 44/94). Wspólność ustawowa może być zniesiona z datą wcześniejszą, poczynając od chwili powstania ważnych powodów uzasadniających jej zniesienie ( por. wyrok SN z dnia 26 lipca 2000 r. I CKN 293/00). Natomiast nie jest możliwie ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.
Przesłanką ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd są „ważne powody”. Ustawa jednak nie precyzuje co należy przez to rozumieć. W orzecznictwie wskazuje się, że przyczyny ustanowienia rozdzielności majątkowej powinny leżeć przede wszystkim w sferze majątkowej, przykładowo wskazuje się następujące powody uzasadniające uwzględnienie takiego powództwa:
– sytuacja, w której małżonek ma podstawy do domagania się rozwodu tj. trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego i brak jakichkolwiek szans, aby strony nawiązały ze sobą współżycie małżeńskie (wyrok SN z dnia 08.11.2967r. III CRN 252/67)
– orzeczenie separacji ( wyrok SN z dnia 17.12.1999r. III CKN 506/98)
– separacja faktyczna (kiedy brak między małżonkami więzi fizycznej, gospodarczej i duchowej), która uniemożliwia lub utrudnia zarząd majątkiem (wyrok SN z 29.01.1997 I CKU 66/96 oraz z dnia 13.01.2000r. II CKN 1070/98)
– zaciągnięcie takiego długu, który nie był usprawiedliwiony interesem rodziny, co kwalifikuje zachowanie pozwanego małżonka jako naganne oraz istnienie niepomyślnych prognoz co do tego aby małżonek ten powstrzymał się w przyszłości od tego rodzaju zachowania (wyrok SN z dnia 27 lutego 1995 r. III CRN 7/95)
Sąd oceniając czy istnieją przesłanki ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej powinien wziąć pod uwagę: wielkość majątku wspólnego, istnienie zadłużenia jednego lub obojga małżonków, rozmiary tego zadłużenia i okoliczności jego powstania, wielkości majątku osobistego dłużnika oraz sposobu, wykonywania przez niego zobowiązania, a także kwestie związane z utrzymaniem i wychowaniem małoletnich dzieci stron. (wyrok SN z dnia 13.01.2000r. II CKN 1070/98)
Przy znoszeniu wspólności majątkowej małżeńskiej z mocą wsteczną, niezbędne jest uwzględnienie interesów osób trzecich, tzn. wierzycieli każdego z małżonków. Nie można bowiem zawsze i automatycznie dawać pierwszeństwo ochronie interesów rodziny przed ochroną interesów wierzycieli (por. m.in. wyrok SN z 11 stycznia 1995 r., II CRN 148/94, OSN 1995, Nr 4, poz. 70; wyrok SN z 22 listopada 1994 r., II CRN 131/94, OSN 1995, Nr 4, poz. 69). Fakt, że drugi małżonek godzi się z żądaniem nie zwalnia sądu od obowiązku ustalenia, czy istnieją „ważne powody” zniesienia i czy istniały wcześniej, wobec zgłoszenia żądania zniesienia wspólności z datą wsteczną. Wiąże się to z tym, że w odróżnieniu od umownego wyłączenia wspólności ustawowej (art. 47 § 2 KRO), sądowe zniesienie wspólności majątkowej wywołuje skutki wobec osób trzecich (art. 435 § 1 KPC w związku z art. 452 KPC), a ponadto skutki te mogą zostać rozciągnięte w czasie na okres poprzedzający wyrok sądu. Dlatego w postępowaniu o zniesienie wspólności majątkowej sąd musi nadto rozważyć, czy powództwo nie zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli jednego z małżonków (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1995 roku II CRN 148/94 OSNC 1995/4/70, z dnia 24 maja 1994 roku I CRN 50/94 OSNC 1994/12/246), co jest zwłaszcza istotne przy zgodnym stanowisku małżonków.
Powództwo może wytoczyć każdy z małżonków. Nadto podmiotem uprawnionym do wytoczenia powództwa jest wierzyciel, musi on jednak uprawdopodobnić, że zaspokojenie z wierzytelności objętej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Orzecznictwo dopuszcza możliwość zastosowania przewidzianej w art. 5 k.c. konstrukcji nadużycia prawa w sprawach, w których wierzyciel jednego z małżonków dochodzi na podstawie art. 52 § 1a k.r.o. w procesie przeciwko obojgu małżonkom ustanowienia między nimi rozdzielności majątkowej. (wyrok SN z dnia 04.04.2014r. sygn. akt II CSK 387/13).
Do rozpoznania sprawy właściwy rzeczowo bez względu na wartość przedmiotu sporu oraz miejscowo jest sąd rejonowy według miejsca zamieszkania pozwanego ( art. 17 pkt 4 kpc i art. 27 par. 1 kpc). Opłata sądowa od pozwu wynosi 200zł.

www.radca-poznan.eu

Powrót do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa

W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód, małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia związku małżeńskiego zmienił nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa ( art. 59 KRIO).
Takie oświadczenie może być złożone w każdym urzędzie stanu cywilnego .
Powrót do nazwiska jest prawem małżonka, który może z niego skorzystać albo nie. Natomiast nie ma żadnych środków prawnych, aby przymusić na drodze sądowej małżonka do rezygnacji z nazwiska nabytego przez zawarcie małżeństwa. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 02.02.1978r. IV CZ 11/78 „Były mąż nie może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo, jako że kodeks rodzinny i opiekuńczy takiej możliwości nie przewiduje”.
Przy składaniu oświadczenia należy przygotować prawomocny wyrok sądowy o rozwiązaniu małżeństwa oraz do wglądu: dokument tożsamości wnioskodawcy. Należy także uiścić opłatę skarbową w kwocie 11zł.

www.radca-poznan.eu

Postępowanie pojednawcze – właściwość miejscowa sądu w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej ubezpieczyciela

Dotychczas w doktrynie i orzecznictwie istniały rozbieżności co do właściwości miejscowej sądu w sytuacji, gdy przeciwnikiem procesowym był ubezpieczyciel. Niektóre sądy uznawały, że w przypadku dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela poszkodowany może wytoczyć powództwo przed sądem właściwym także według swojego miejsca zamieszkania, część sądów zaś uznawała, że wyłącznie właściwy jest sąd wskazany w art. 185 kpc tj. według właściwości ogólnej przeciwnika (w przypadku firm ubezpieczeniowych będzie to sąd właściwy wg siedziby przedsiębiorstwa). Sąd Najwyższy udzielając odpowiedzi na pytanie prawne „Czy w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej przeciwnika będącego ubezpieczycielem, właściwym do rozpoznania sprawy jest wyłącznie sąd ogólnie właściwy dla przeciwnika, czy też możliwe jest rozpoznanie jej przez sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia jeśli uprawniony dokona takiego wyboru?​” wskazał, że „W postępowaniu o zawezwanie ubezpieczyciela do próby ugodowej w sprawie o roszczenia wynikające z umów ubezpieczeń obowiązkowych lub obejmujących roszczenia z tytułu tych ubezpieczeń właściwy jest sąd określony w art. 185 k.p.c.” (postanowienie SN z dnia 18.11.2015r. III CZP 60/15). Oznacza to, że w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej powództwo można wytoczyć jedynie przed sądem ogólnie właściwym dla przeciwnika, nie można skorzystać z właściwości przemiennej. W praktyce może to zniechęcić poszkodowanych do korzystania z możliwości załatwienia sprawy w postępowaniu pojednawczym, szczególnie gdy właściwy sąd będzie oddalony o kilkaset kilometrów od miejsca zamieszkania poszkodowanego. Niezależnie od powyższego wskazać należy, że postępowanie pojednawcze ma wiele korzyści. Przede wszystkim umożliwia za niewielką opłatą sądową załatwienie sprawy przed sądem bez potrzeby wytaczania powództwa. Opłata sądowa od takiego wniosku jest stała i wynosi jednie 40zł a sam wniosek przerywa bieg przedawnienia na podstawie art. 123 par. 1 pkt 1 kpc.

www.radca-poznan.eu

 

Wniosek o zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego (przepustka)

W trakcie odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności mogą zdarzyć się okoliczności uzasadniające udzielenie kilkudniowej „przepustki”. Na podstawie art. 141a par. 1 kodeksu karnego wykonawczego (zwanego dalej kkw) dyrektor zakładu karnego może udzielić skazanemu zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego na czas nieprzekraczający 5 dni. Udzielenie takiego zezwolenia (w asyście funkcjonariusza Służby Więziennej lub osoby godnej zaufania albo bez asysty) uzasadniają nie tylko zdarzenia losowe np. ciężka choroba lub śmierć osoby należącej do najbliższej rodziny skazanego, ale także zaplanowane uroczystości np. pierwsza komunia dziecka, chrzciny, ślub.
Warto do wniosku załączyć dowody potwierdzające okoliczności wskazane we wniosku.
Wniosek jest wolny od opłat.
Na decyzje w przedmiocie udzielenia „przepustki” przysługuje skarga ( art. 141 a par. 5 kkw).
www.radca-poznan.eu