Rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci można wyłącznie przez testament. Ustawodawca wprowadził zakaz testamentów wspólnych, co oznacza, że oświadczenie woli zawierające rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci może dotyczyć tylko jednej osoby. Nie jest zatem dopuszczalne, aby np. małżonkowie wspólnie sporządzili testament, każdy z nich powinien swoją ostatnią wolę zawrzeć w osobnym dokumencie. Spadkodawca ma swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem. Ta swoboda oznacza możliwość powołania dowolnej osoby ( z kręgu krewnych lub całkowicie obcych) o ile osoba ta żyje w chwili otwarcia spadku (tj. w chwili śmierci spadkodawcy), a w przypadku osób prawnych musi ona istnieć w chwili otwarcia spadku.
W testamencie do dziedziczenia można powołać jedną lub więcej osób. Jeżeli powołanie do spadku ma dotyczyć więcej niż jednej osoby, to spadkodawca powinien określić ich udziały Jeżeli tego nie zrobi każdy ze spadkobierców będzie dziedziczył w częściach równych. Nie jest konieczne wskazywanie imienia i nazwiska spadkobiercy, ale konieczne jest użycie takich określeń przez testatora, aby było możliwe zindywidualizowanie tej osoby np. „ spadek po mnie ma dziedziczyć mój najstarszy syn”. Spadkodawca może użyć w testamencie zwrotów jakichkolwiek, z których będzie wynikała wola powołania do dziedziczenia np. „powołuję do spadku, ustanawiam spadkobiercą po mnie”, przekazuję spadek po mnie”. Problemy pojawiają się przy użyciu określenia „zapisuję”. W takiej sytuacji może pojawić się wątpliwość czy spadkodawca miał zamiar ustanowić zapis czy też powołać spadkobiercę. Ten problem został jednak omówiony przy innym wpisie na blogu pt. „Rozporządzenie w testamencie poszczególnymi przedmiotami może oznaczać powołanie spadkobiercy”.
Spadkodawca nie może jednak powołać spadkobiercy pod warunkiem ( np. „ Ustawiam spadkobiercą mojego najstarszego syna pod warunkiem, że zawrze on związek małżeński) lub z zastrzeżeniem terminu. Takie zastrzeżenia uważa się za nie istniejące, chyba że z treści tego testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany. Wówczas takie zastrzeżenia spowodują nieważność testamentu.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament jak i jego poszczególne postanowienia. Odwołanie testamentu może nastąpić w sposób dorozumiany np. jeżeli w tym celu testator zniszczy taki dokument, lub też sporządzi nowy testament, w którym odwoła wcześniej spisaną ostatnią wolę.
Sylwia Zaręba radca prawny
www.radca-poznan.eu
Month: Styczeń 2018
Rozporządzenie w testamencie poszczególnymi przedmiotami może oznaczać powołanie spadkobiercy.
Spadkodawca powołując spadkobiercę do spadku najczęściej używa określeń „Ustanawiam moim spadkobiercą …… „ Powołuję do całości mego spadku….”, „ Chce, aby spadek po mnie dziedziczył ……”. Nie ma wówczas większych wątpliwości co do rzeczywistej woli spadkodawcy.
Zdarza się jednak ( i to stosunkowo często), że spadkodawca w testamencie wymieni poszczególne przedmioty majątkowe, które przeznaczy dla określonej osoby np. „Zapisuję córce mieszkanie, zaś synowi samochód.” Zgodnie z art. 948 k.c. testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Jeżeli w oparciu o treść testamentu nie można w sposób jednoznaczny ustalić rzeczywistej woli spadkodawcy tj. czy spadkodawca ustanowił zapis czy też powołał spadkobiercę, a rozporządzenia na rzecz określonej osoby obejmują prawie cały lub cały spadek, zastosowanie znajduje reguła wyrażona w art. 961 k.c., zgodnie z którą ustawodawca wprowadza „domniemanie powołania spadkobiercy (spadkobierców). Spadkobierca będzie właścicielem także innych przedmiotów wchodzących w skład spadku, choć nie zostały wymienione w testamencie. Jeżeli zaś Sąd uznałby daną osobę za zapisobiorcę, wówczas miałoby miejsce dziedziczenie ustawowe i spadkobiercy musieliby wykonać zapis na rzecz zapisobiercy np. przenieść na własność przedmiot zapisany w testamencie. W orzecznictwie przeważa pogląd, że to chwila sporządzenie testamentu decyduje o ustaleniu, czy rozporządzenie spadkodawcy wyczerpuje prawie cały spadek. Należy zatem ustalić stan spadku na dzień sporządzenia testamentu. ( np. uchwała SN z dnia 16.09.1993r. III CZP 122/93, postanowienie SN z 28.10.1997r. I CKN 276/97).
Przykład: Spadkodawca w chwili śmierci był wdowcem i miał dwie córki i syna. Napisał testament, w którym wskazał, że „Zapisuję najstarszej córce mieszkanie, zaś najmłodszej córce samochód.” W skład spadku oprócz mieszkania o wartości 200.000 zł i samochodu o wartości 100.000, wchodzi także niezbudowana działka o wartości 200.000 zł.
W takiej sytuacji nie możemy uznać, że spadkodawca rozporządził prawie całym majątkiem, gdyż nie objął ostatnią wolą cennego składnika majątkowego tj. działki o wartości 200.000 zł. Dojdzie do dziedziczenia ustawowego, każde z dzieci będzie dziedziczyć w 1/3.
Gdyby jednak w skład spadku wchodziło jedynie mieszkanie o wartości 200.000 zł i samochód o wartości 100.000 zł, należałoby uznać, że ma miejsce dziedziczenie na podstawie testamentu, najstarsza córka dziedziczyłaby w udziale wynoszącym 2/3, zaś najmłodsza w 1/3, syn nie dziedziczyłby po ojcu.
Sylwia Zaręba radca prawny
TWOJE PRAWO 