Postępowanie spadkowe – stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku

Postępowanie spadkowe jest dwuetapwe. W pierwszej kolejności w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku ustala się krąg spadkobierców oraz wielkość przypadających im udziałów. Sąd bada czy spadkodawca pozostawił testament, jeżeli powstanie spór o ważność testamentu, sąd rozstrzyga go w toku postępowania. Nadto w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny oraz przedmiot tego zapisu.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się we właściwym sądzie spadku, którym zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego będzie sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.
Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wynosi 100zł. Wniosek może złożyć każdy kto ma w tym interes np. uprawnieni do zachowku, spadkobiercy, wierzyciele spadkodawcy. W postępowaniu powinni wziąć udział wszystkie osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.
Można także zrezygnować z drogi sądowej i udać się do notariusza, który sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, o ile zostaną spełnione przesłanki określone w ustawie.
Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie aktu dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Drugi etap to dział spadku, który może być sądowy bądź umowny. Przeprowadzenie działu ma na celu przede wszystkim doprowadzenie do tego, aby przestała istnieć pomiędzy współspadkobiercami wspólność wynikająca z dziedziczenia.
Sądowy dział spadku
Prawo do wystąpienia z wnioskiem o dział spadku nie jest ograniczone żadnym terminem. Z takim wnioskiem może wystąpić każdy ze współspadkobierców, a także nabywca udziału w spadku.  W tym postępowaniu sąd ustala skład i wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku i przyznaje poszczególnym spadkobiercom przedmioty lub prawa majątkowe. W wyniku działu spadku poszczególni spadkobiercy stają się wyłącznymi podmiotami przyznanych im praw majątkowych dotychczas objętych wspólnością. Przedmiotem działu spadku są jedynie aktywa, nie dzieli się zatem długów spadkowych np. wynikających z zaciągniętego przez spadkodawcę kredytu.
Dział spadku powinien objąć co do zasady cały majątek spadkowy, jednakże z ważnych powodów podział taki może być ograniczony do części spadku (np. gdy istnieją wątpliwości czy określony przedmiot stanowił własność spadkodawcy)
Podział majątku spadkowego między spadkobiercami może być dokonany jednym z trzech sposobów:
1) przez podział fizyczny spadku między wszystkich spadkobierców odpowiednio do wielkości ich udziałów spadkowych;
2) przez przyznanie jednemu lub kilku spadkobiercom składników spadku z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców;
3) przez podział cywilny spadku, a więc sprzedaż spadku osobie trzeciej spoza kręgu spadkobierców i podział uzyskanej kwoty między spadkobierców odpowiednio do wielkości ich udziałów spadkowych.
W razie ustalenia spłat i dopłat sąd określa sposób i termin ich uiszczenia, możliwe jest rozłożenie spłat i dopłat na raty, jednakże na czas nie dłuższy niż 10 lat.
Na poczet schedy zalicza się poczynione przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców ustawowych darowizny (spadkodawca może postanowić o zwolnieniu darowizny z obowiązku zaliczenia np. w testamencie lub w umowie darowizny).
W postępowaniu działowym sąd może orzekać o istnieniu zapisów, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, o wzajemnych roszczeniach między współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, dokonanych nakładów na spadek, spłaconych długów spadkowych.
Stan spadku ustala się z chwili jego otwarcia, ale według cen rynkowych obowiązujących w dniu orzekania o dziale. Jeżeli uczestnicy postępowania zgodnie określą wartość przedmiotów spadkowych, jest to dla sądu wiążące, w razie sporu co do wartości ocenia się ja na podstawie opinii biegłego. Opłata sądowa od wniosku o dział spadku wynosi 500zł, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę w kwocie 300zł.
Umowny dział spadku
Umowny dział spadku jest możliwy, gdy zainteresowani będą zgodni co do konieczności działu oraz co do tego jakie przedmioty mają przypaść poszczególnym uprawnionym, czy podział ma nastąpić w drodze działu faktycznego czy też cywilnego polegającego na sprzedaży określonego przedmiotu majątkowego i podzieleniu uzyskanej sumy. Zgodna wola musi także dotyczyć wysokości i sposobu zapłaty ewentualnych spłat i dopłat. Umowa może być zawarta w formie dowolnej chyba, że ustawa stanowi inaczej np. gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
radca prawny Sylwia Zaręba

www.radca-poznan.eu

Ocena skuteczności zapisu windykacyjnego

 Zapis windykacyjny został wprowadzony  ustawą z dnia 18.03.2011r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.   Skutki prawne zapisu windykacyjnego i zwykłego zapisu są różne,  w przypadku zapisu windykacyjnego osoba nabywa przedmiot zapisu  już  z chwilą otwarcia spadku ( z chwilą śmierci spadkodawcy), natomiast zapis zwykły jedynie zobowiązuje spadkobiercę (ustawowego lub testamentowego) do spełnienia na rzecz oznaczonej osoby (zapisobiorcy zwykłego) określonego świadczenia. 

Sąd Najwyższy 07.02.2014r.  w sprawie  III CZP 95/13  podjął uchwałę, zgodnie z którą  „Skuteczność zapisu windykacyjnego podlega ocenie na podstawie prawa obowiązującego w chwili otwarcia spadku.”   W sprawie, w której podjęto przedmiotową uchwałę zapis został umieszczony w testamencie notarialnym sporządzonym jeszcze przed wejściem w życie cyt. ustawy  z dnia 18.03.2011r., ale otwarcie spadku nastąpiło już po wejściu w życie nowych przepisów.  Zatem zdaniem Sądu Najwyższego oceny  skuteczności zapisu windykacyjnego dokonujemy nie  na podstawie prawa jakie obowiązywało w dacie jego sporządzenia, ale na podstawie prawa  z daty śmierci spadkodawcy tj. z daty otwarcia spadku.   Nadto w przedmiotowej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że „Jeżeli sąd w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku nie orzekł o zapisie windykacyjnym, uczestnik postępowania może wystąpić z odrębnym wnioskiem o stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.”

radca prawny Sylwia Zaręba

www.radca-poznan.eu

Budowa domu na gruncie małżonka – rozliczenie nakładów w sprawie o podział majątku wspólnego

Kilka dni temu zgłosiła się do mnie klientka z prośbą o poradę prawną.  W trakcie trwania małżeństwa zbudowała wspólnie z mężem dom, a obecnie toczy się sprawa o podział majątku  wspólnego. Jej były mąż podniósł, że  dom stanowi  jego majątek osobisty i nie podlega podziałowi, co bardzo zaskoczyło klientkę.  Po sprawdzeniu dokumentów  okazało się, że działka, na której postawiono dom została nabyta w trakcie trwania małżeństwa, ale niestety  w drodze umowy darowizny zawartej tylko między byłym mężem klientki a jego rodzicami. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ( art. 33 pkt 2) nieruchomość stanowiła więc majątek osobisty małżonka,  a ponieważ  w naszym prawie obowiązuje zasada, że  wszystko co znajduje się na gruncie (poza pewnymi wyjątkami), jest własnością właściciela gruntu, to wybudowany dom jest także tylko jego własnością.

Pojawiła się więc kwestia związana z rozliczeniem nakładów, ponieważ dom budowano od fundamentów ze środków pochodzących z majątku wspólnego (wynagrodzenia za pracę oraz kredytu spłacanego przez małżonków).

W  postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonek, który wspólnie ze swym współmałżonkiem dokonał budowy na gruncie stanowiącym majątek odrębny tego współmałżonka może  żądać:

a) zasądzenia na jego rzecz stosownej kwoty pieniężnej, odpowiadającej części wartości nakładu stosownie do przysługującego mu udziału w majątku wspólnym,

b) przyznania mu innych przedmiotów odpowiadających wartościowo tej kwocie,

c) przeniesienia  własności udziału w części nieruchomości zajętej pod budynek wzniesiony kosztem majątku wspólnego, odpowiadającej jego udziałowi w majątku wspólnym ( zob. uchwałę SN z dnia 11 marca 1985 r., sygn. akt III CZP 7/85, OSNC rok 1985, nr 11, poz. 170), por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 18 stycznia 1982 r., III CZP 54/81- OSNCP 1982, z. 5-6, poz. 71).

Dwa pierwsze żądania (lit. a i b) znajdują podstawę prawną w przepisie art. 45 KRO, żądanie ostatnie zaś (lit. c) – w przepisie art. 231 § 1 KC.

To jakie żądanie zostanie uwzględnione przez sąd  zależy od okoliczności sprawy.

www.radca-poznan.eu

Cesja uprawnień związanych z wadami fizycznymi nieruchomości wspólnej

W dniu 29.01.2014r. Sąd Najwyższy  w składzie 7 sędziów w sprawie III CZP 84/13 (http://tiny.pl/qjhm1.) podjął istotną uchwałę dla wspólnot mieszkaniowych i właścicieli wyodrębnionych prawnie lokali. W sprawie, która była przedmiotem uchwały, właściciele  lokali zawarli ze wspólnotą mieszkaniową umowę przelewu uprawnień  przysługujących im wobec sprzedawcy lokali w związku z wadami fizycznymi nieruchomości wspólnej (to te części, które nie służą do wyłącznego użytku właściciela np. klatka schodowa, suszarnia, elementy konstrukcyjne balkonów, elewacja budynku, windy).

Wspólnota mieszkaniowa wystąpiła na drogę sądową przeciwko deweloperowi z żądaniem odszkodowania za wady fizyczne nieruchomości wspólnej. Sąd pierwszej instancji częściowo uwzględnił roszczenie, natomiast sąd drugiej instancji na skutek apelacji pozwanego zmienił zaskarżony wyrok i powództwo w całości oddalił uznając, że wprawdzie powodowa Wspólnota Mieszkaniowa, może nabywać prawa i obowiązki do własnego majątku, ale zdolność prawna Wspólnoty jest ograniczona wyłącznie do czynności, związanych z zarządem nieruchomością wspólną. W ocenie odwoławczego nabycie przez Wspólnotę od właścicieli lokali, wierzytelności, przysługujących im w stosunku do pozwanej Spółki, w związku z wadami fizycznymi nieruchomości wspólnej, nie stanowiło czynności, związanych z zarządem nieruchomością wspólną, w rezultacie wykraczało więc poza zakres zdolności prawnej powódki, co doprowadziło Sąd drugiej instancji do konkluzji o nieważności umów przelewu wierzytelności z powodu ich sprzeczności z prawem ( art. 58 § 1 k.c).

Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną strony powodowej powziął poważne wątpliwości co do kwestii dopuszczalności zawarcia przez właścicieli lokali, wchodzących w skład wspólnoty mieszkaniowej, umów przenoszących na rzecz wspólnoty, uprawnienia przysługującego właścicielom w związku z wadami fizycznymi nieruchomości wspólnej. W związku z powyższym zostało przedstawione Sądowi Najwyższemu w składzie 7 sędziów zagadanie prawne, które było podstawą wydania następującej uchwały:  Właściciel lokalu może na podstawie umowy przelewu przenieść na wspólnotę mieszkaniową uprawnienia przysługujące mu wobec sprzedawcy lokalu w związku z wadami fizycznymi nieruchomości wspólnej.” 

Uchwała siódemkowa usunie dotychczasowe wątpliwości w tym zakresie i ułatwi dochodzenie roszczeń od deweloperów.

www.radca-poznan.eu