W sytuacji, gdy małżonkowie zgodnie wyrażają wolę ustanowienia rozdzielności majątkowej, mogą udać się do notariusza, który sporządzi stosowną umowę. W przypadku braku zgody jednego z małżonków lub chęci ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną konieczne jest wydanie orzeczenia przez sąd.
Sąd Najwyższy dopuszcza zniesienie wspólności z datą wsteczną, jeżeli powództwo zostało wniesione przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego ( por. uchwałę III CZP 161/93 i III CZP 44/94). Wspólność ustawowa może być zniesiona z datą wcześniejszą, poczynając od chwili powstania ważnych powodów uzasadniających jej zniesienie ( por. wyrok SN z dnia 26 lipca 2000 r. I CKN 293/00). Natomiast nie jest możliwie ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.
Przesłanką ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd są „ważne powody”. Ustawa jednak nie precyzuje co należy przez to rozumieć. W orzecznictwie wskazuje się, że przyczyny ustanowienia rozdzielności majątkowej powinny leżeć przede wszystkim w sferze majątkowej, przykładowo wskazuje się następujące powody uzasadniające uwzględnienie takiego powództwa:
– sytuacja, w której małżonek ma podstawy do domagania się rozwodu tj. trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego i brak jakichkolwiek szans, aby strony nawiązały ze sobą współżycie małżeńskie (wyrok SN z dnia 08.11.2967r. III CRN 252/67)
– orzeczenie separacji ( wyrok SN z dnia 17.12.1999r. III CKN 506/98)
– separacja faktyczna (kiedy brak między małżonkami więzi fizycznej, gospodarczej i duchowej), która uniemożliwia lub utrudnia zarząd majątkiem (wyrok SN z 29.01.1997 I CKU 66/96 oraz z dnia 13.01.2000r. II CKN 1070/98)
– zaciągnięcie takiego długu, który nie był usprawiedliwiony interesem rodziny, co kwalifikuje zachowanie pozwanego małżonka jako naganne oraz istnienie niepomyślnych prognoz co do tego aby małżonek ten powstrzymał się w przyszłości od tego rodzaju zachowania (wyrok SN z dnia 27 lutego 1995 r. III CRN 7/95)
Sąd oceniając czy istnieją przesłanki ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej powinien wziąć pod uwagę: wielkość majątku wspólnego, istnienie zadłużenia jednego lub obojga małżonków, rozmiary tego zadłużenia i okoliczności jego powstania, wielkości majątku osobistego dłużnika oraz sposobu, wykonywania przez niego zobowiązania, a także kwestie związane z utrzymaniem i wychowaniem małoletnich dzieci stron. (wyrok SN z dnia 13.01.2000r. II CKN 1070/98)
Przy znoszeniu wspólności majątkowej małżeńskiej z mocą wsteczną, niezbędne jest uwzględnienie interesów osób trzecich, tzn. wierzycieli każdego z małżonków. Nie można bowiem zawsze i automatycznie dawać pierwszeństwo ochronie interesów rodziny przed ochroną interesów wierzycieli (por. m.in. wyrok SN z 11 stycznia 1995 r., II CRN 148/94, OSN 1995, Nr 4, poz. 70; wyrok SN z 22 listopada 1994 r., II CRN 131/94, OSN 1995, Nr 4, poz. 69). Fakt, że drugi małżonek godzi się z żądaniem nie zwalnia sądu od obowiązku ustalenia, czy istnieją „ważne powody” zniesienia i czy istniały wcześniej, wobec zgłoszenia żądania zniesienia wspólności z datą wsteczną. Wiąże się to z tym, że w odróżnieniu od umownego wyłączenia wspólności ustawowej (art. 47 § 2 KRO), sądowe zniesienie wspólności majątkowej wywołuje skutki wobec osób trzecich (art. 435 § 1 KPC w związku z art. 452 KPC), a ponadto skutki te mogą zostać rozciągnięte w czasie na okres poprzedzający wyrok sądu. Dlatego w postępowaniu o zniesienie wspólności majątkowej sąd musi nadto rozważyć, czy powództwo nie zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli jednego z małżonków (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1995 roku II CRN 148/94 OSNC 1995/4/70, z dnia 24 maja 1994 roku I CRN 50/94 OSNC 1994/12/246), co jest zwłaszcza istotne przy zgodnym stanowisku małżonków.
Powództwo może wytoczyć każdy z małżonków. Nadto podmiotem uprawnionym do wytoczenia powództwa jest wierzyciel, musi on jednak uprawdopodobnić, że zaspokojenie z wierzytelności objętej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Orzecznictwo dopuszcza możliwość zastosowania przewidzianej w art. 5 k.c. konstrukcji nadużycia prawa w sprawach, w których wierzyciel jednego z małżonków dochodzi na podstawie art. 52 § 1a k.r.o. w procesie przeciwko obojgu małżonkom ustanowienia między nimi rozdzielności majątkowej. (wyrok SN z dnia 04.04.2014r. sygn. akt II CSK 387/13).
Do rozpoznania sprawy właściwy rzeczowo bez względu na wartość przedmiotu sporu oraz miejscowo jest sąd rejonowy według miejsca zamieszkania pozwanego ( art. 17 pkt 4 kpc i art. 27 par. 1 kpc). Opłata sądowa od pozwu wynosi 200zł.
TWOJE PRAWO 