W dniu 23.01.2020 r. Sąd Najwyższy w składzie połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, podjął bardzo ważną uchwałę, która dotyczy wykładni przepisów: kodeksu postępowania karnego – art. 439 § 1 pkt 2 i kodeksu postępowania cywilnego – art. 379 pkt 4 k.p.c. (są to przepisy wymieniające bezwzględne przesłanki odwoławcze, które sąd odwoławczy bierze pod uwagę z urzędu tj. niezależnie od podniesionych granic zaskarżenia, przepisy te dotyczą poprawności składu sądu). Zasady stosowania wykładni inaczej wyglądają w przypadku orzeczeń wydanych przez sędziów SN Izby Dyscyplinarnej oraz w przypadku innych sędziów SN powołanych na wniosek „nowej” KRS a także w przypadku sędziów sądów powszechnych i wojskowych powołanych na wniosek „nowej” KRS. Do niektórych orzeczeń wykładnia wskazana w pkt 1 i 2 uchwały w ogóle nie będzie miała zastosowania.
Zgodnie z uchwałą:
- Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3).
- Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
- Wykładnia art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. oraz art. 379 pkt 4 k.p.c. przyjęta w punktach 1 i 2 niniejszej uchwały nie ma zastosowania do orzeczeń wydanych przez sądy przed dniem jej podjęcia oraz do orzeczeń, które zostaną wydane w toczących się w tym dniu postępowaniach na podstawie Kodeksu postępowania karnego przed danym składem sądu.
- Punkt 1 niniejszej uchwały ma zastosowanie do orzeczeń wydanych z udziałem sędziów Izby Dyscyplinarnej utworzonej w Sądzie Najwyższym na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r., poz. 5 ze zm.) bez względu na datę wydania tych orzeczeń.”
Z uchwały wynika, że w przypadku sędziów SN Izby Dyscyplinarnej utworzonej w Sądzie Najwyższym na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r., poz. 5 ze zm.) wydane orzeczenia będą obarczone wadą, o której mowa w pkt 1 uchwały, bez względu na to, kiedy zostały lub zostaną wydane. W przypadku postępowania prowadzonego na podstawie kodeksu postępowania karnego wadliwość polega na tym, że sąd jest nienależycie obsadzony, co stanowi bezwzględną przesłankę odwoławczą.
W przypadku pozostałych sędziów SN powołanych na wniosek „nowej” KRS (Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3) orzeczenia dotychczas wydane przez sędziów SN powołanych przez „nową” KRS, a także orzeczenia wydane przez takich sędziów w sprawach, do których stosujemy kodeks postępowania karnego a toczące się na dzień 23.01.2020r. nie będą dotknięte wadami, o których mowa w pkt 1 uchwały ( do takich orzeczeń wykładnia SN nie będzie miała zastosowania). Jednak orzeczenia wydane po dniu 23.01.2020 r. w sprawach, do których stosujemy przepisy postępowania cywilnego oraz w sprawach nie będących jeszcze w dniu 23.01.2020r. w toku, a do których stosujemy przepisy kodeksu postępowania karnego, będą obarczone wadą, o której mowa w pkt 1 uchwały.
W przypadku sędziów sądów powszechnych ( sądów rejonowych, okręgowych, apelacyjnych) i wojskowych powołanych na wniosek nowej” KRS ( Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3) sam fakt, że sędziowie zostali powołani na wniosek tego organu, nie przesądza jeszcze, że skład jest nienależycie obsadzony lub sprzeczny z przepisami prawa, należy jeszcze zbadać czy wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Zatem do naruszenia art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k lub art. 379 pkt 4 k.p.c dojdzie m.in. wówczas, gdy sędzia został powołany na wniosek „nowej” KRS i dodatkowo zostanie ustalone, że przy procesie powoływania sędziego doszło do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności.
Poza tym „orzeczenia dotychczas wydane przez sędziów sądów powszechnych i wojskowych powołanych na wniosek „nowej” KRS, a także orzeczenia wydane przez takich sędziów w sprawach, do których stosujemy kodeks postępowania karnego a toczące się na dzień 23.01.2020r. nie będą dotknięte wadami, o których mowa w pkt 1 uchwały ( do takich orzeczeń wykładnia SN nie będzie miała zastosowania). Jednak orzeczenia wydane po dniu 23.01.2020 r. w sprawach, do których stosujemy przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz w sprawach nie będących jeszcze w dniu 23.01.2020r. w toku, do których stosujemy przepisy kodeksu postępowania karnego, będą obarczone wadą, o której mowa w pkt 1 uchwały (przy założeniu, że oprócz powołania sędziego przez „nową” KRS dodatkowo w procesie powołania doszło do naruszenia standardów niezależności i bezstronności. Zatem w „nowych” sprawach toczących się na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego oraz w sprawach, które toczą się na podstawie przepisów postępowania cywilnego, wyroki sędziów powołanych na wniosek „nowej” KRS o ile ich powołanie jest obarczone wadliwością skutkująca brakiem bezstronności i niezależności sędziego będę wydane z naruszeniem przepisów dot. składu sądu, co stanowi podstawę do uchylenia orzeczenia z uwagi na wystąpienie bezwzględnej przesłanki odwoławczej. Na takie uchybienia można się powołać zaskarżając orzeczenie.
W mojej ocenie w takich sprawach można rozważyć złożenie wniosku o wyłączenie sędziego. Gdyby okazało się, że procedura powołania sędziego, była tak wadliwa, że nie daje gwarancji bezstronności i niezależności, wyłączenie sędziego zapobiegłoby wydaniu wadliwego orzeczenia.
Autor: Sylwia Zaręba
radca prawny
TWOJE PRAWO 