Osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu tylko w interesie osoby, która ma być ubezwłasnowolniona i mając na względzie jej dobro.
Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń (sygn. akt I CR 297/71) wskazał, że nie każda choroba psychiczna skutkuje ubezwłasnowolnieniem. Należy brać pod uwagę rodzaj i stopień nasilenia choroby oraz od indywidualne objawy występujące u danej osoby.
Mimo istnienia przesłanek z art. 13 k.c. prowadzących do całkowitego ubezwłasnowolnienia, Sąd może oddalić żądanie ubezwłasnowolnienia, jeżeli sytuacja życiowa chorego jest ustabilizowana, ma on zapewnioną dostateczną opiekę faktyczną i nie zachodzi potrzeba podjęcia żadnych działań wymagających ustanowienia opieki prawnej, a orzeczenie ubezwłasnowolnienia mogłoby prowadzić do zakłócenia wbrew interesom chorego korzystnie uregulowanej sytuacji faktycznej (por. post. SN z dnia 5.1.77 r., I CR 450 / 76, LEX nr 7895).
Ubezwłasnowolnienie całkowite powoduje, że czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną są nieważne, chyba że dotyczą umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. zakup żywności) i nie pociągają za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie składa się do Sądu Okręgowego właściwego według miejsca zamieszkania osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona.
Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku są:
1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2) jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3) jej przedstawiciel ustawowy.
Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego.
Do wniosku należy dołączyć świadectwo lekarskie wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinię psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.
TWOJE PRAWO 